Na czyje konto trafią środki po zmarłym członku OFE

Wiele osób w średnim wieku, które mogły dobrowolnie przystąpić do II filara ubezpieczeń, jako argument, który ich do tego przekonał, brało pod uwagę możliwość dziedziczenia przez najbliższych środków zgromadzonych na ich kontach w II filarze. Taka możliwość nie istnieje w I filarze (ZUS), więc ubezpieczeni nie są przyzwyczajeni do tego, że ze zgromadzonych przez nich na starość pieniędzy mogą korzystać najbliżsi.

Uwaga!

Najprostszy tryb wypłaty środków z II filara po zmarłym kliencie obowiązuje, gdy wskaże on osobę uposażoną. Należy więc sprawdzić, czy zgłosiliśmy takiego beneficjenta w naszym funduszu.

Żona przede wszystkim

Zamężne panie i żonaci panowie, którzy należą do II filara, muszą pamiętać, że środki zgromadzone w funduszu stanowią ich majątek wspólny (o ile nie mają podpisanej intercyzy). Wskazując więc jako beneficjenta (uposażonego) jakąś osobę trzecią, małżonek dysponuje tak naprawdę tylko tymi pieniędzmi zgromadzonymi na jego rachunku, które nie są należne małżonkowi z tytułu wspólnoty majątkowej (czyli połową zgromadzonych środków).

Drugą bardzo ważną zasadą, stosowaną w razie śmierci członka OFE, jest to, że wypłata na rzecz małżonka ma formę tzw. wypłaty transferowej. Należne małżonkowi pieniądze mogą być przekazane (poza wyjątkami >patrz ramka) tylko na rachunek do OFE, a nie wypłacone w gotówce.

Warto też dodać, że otwarcie rachunku w OFE po zmarłym współmałżonku nie koliduje w żaden sposób z możliwością skorzystania z wcześniejszej emerytury ani nie jest równoznaczne z podziałem następnych, przychodzących do ZUS składek emerytalnych.

Uwaga na zmianę przepisów

W 1999 r., gdy do OFE przystąpiło najwięcej osób, obowiązywały inne przepisy, dotyczące wypłaty środków zgromadzonych w II filarze, w sytuacji gdy uczestnik nie wskazał beneficjenta. Stanowiły, że w przypadku niewskazania takiej osoby pieniądze (które pozostają po wypłacie dla współmałżonka) przypadają członkom najbliższej rodziny zmarłego w równych częściach.

Takimi osobami są: małżonek oraz dzieci (a w dalszej kolejności: rodzice i wnuki zmarłego). Często osoby przystępujące wtedy do OFE bagatelizowały wypełnianie stosownej części umowy, gdzie wskazywało się beneficjentów. Uważały one, że pieniądze w razie wcześniejszej śmierci i tak zostaną wypłacone członkom najbliższej rodziny.

Jednak zmiana przepisów (obowiązuje od 17 lutego 2001 r.), wprowadziła wspomnianą wcześniej zasadę stanowiącą, że pieniądze w razie braku uposażonego wchodzą w skład spadku. Oczywiście osoby, które ubiegały się o wypłatę środków za uczestników OFE zmarłych przed tą datą, obowiązują stare procedury.

Wielu uczestników OFE nie zdaje sobie sprawy ze znowelizowanych przepisów (niektóre fundusze zawiadamiały swoich członków o zmianach) i ich najbliżsi mogą być w razie ich śmierci narażeni na uciążliwą procedurę wypłaty pieniędzy z OFE. Warto więc się zainteresować, czy na umowie widnieje osoba uposażona do odbioru środków w razie naszej śmierci – można sprawdzić to na formularzu umowy przystąpienia do OFE. W razie jej braku powinno się dokonać stosownej korekty.

Kiedy wypłata transferowa

Małżonek zmarłego członka OFE (poza wyjątkami omówionymi w ramce) będzie starać się o wypłatę zgromadzonych na jego rachunku pieniędzy na konto do II filara.

OFE zmarłego dokonuje wtedy tzw. wypłaty transferowej środków zgromadzonych na rachunku zmarłego na II-filarowy rachunek małżonka w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Dzielone są więc środki od momentu powstania wspólnoty majątkowej do jej zakończenia. Terminem dokonania takiej wypłaty jest ostatni dzień roboczy lutego, maja, sierpnia lub listopada.

Aby taka wypłata była możliwa, małżonek musi przedstawić odpis aktu zgonu, aktu małżeństwa i pisemne oświadczenia stwierdzające, czy do chwili śmierci członka funduszu nie zaszły żadne zmiany w stosunku do treści wcześniejszego oświadczenia, dotyczącego ich wspólnoty majątkowej.

Jeżeli nie posiada on rachunku w żadnym OFE i w terminie dwóch miesięcy od dnia przedstawienia tych dokumentów nie wskaże rachunku w jakimkolwiek funduszu, OFE zmarłego otworzy mu rachunek na jego nazwisko. Następnie przekaże na niego przypadające mu środki – zgromadzone na rachunku zmarłego współmałżonka.

Z chwilą otwarcia rachunku były współmałżonek uzyskuje członkostwo w funduszu (o wyjątkowym traktowaniu takiego rachunku przez ZUS pisaliśmy wyżej). OFE ma też obowiązek potwierdzić na piśmie warunki jego członkostwa.

Tryb wypłaty pozostałych pieniędzy będzie zależał od tego, czy zmarły członek OFE wskazał osobę uposażoną.

Gotówka dla beneficjenta

Pieniądze zgromadzone na rachunku zmarłego członka OFE, które nie zostaną wykorzystane na wypłatę transferową dla współmałżonka, są przekazywane w gotówce osobom wskazanym przez zmarłego. Do tej pory fundusze wypłaciły w ten sposób około 1 mld zł.

OFE wypłaci pieniądze beneficjentowi w ciągu trzech miesięcy od momentu przedstawienia funduszowi dokumentu stwierdzającego jego tożsamość. Wypłata gotówkowa dla uposażonego może być dokonana jednorazowo lub w ratach (płatnych przez okres nie dłuższy niż dwa lata) – zgodnie z jego pisemną dyspozycją. Zasady wypłaty ratalnej określa statut OFE. Istnieje też możliwość wpłaty środków przypadających małżonkowi zmarłego (widnieje jako osoba uposażona) na jego żądanie na rachunek w OFE.

Procedura wypłaty środków dla uposażonego jest prosta. Ogranicza się do przedstawienia dokumentu tożsamości i podania rachunku bankowego lub adresu, na jaki mają zostać przesłane pieniądze. Sprawa komplikuje się, gdy brak jest uposażonego.

Najtrudniej dla spadkobierców

W razie braku wskazania beneficjentów środki pozostające po ewentualnej wypłacie transferowej na rzecz współmałżonka wchodzą w skład spadku. Spadkobiercy, aby taka wypłata mogła się odbyć, muszą przedłożyć w OFE prawomocne stwierdzenie nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

Przepisy nakładają więc na najbliższych zmarłego członka OFE obowiązek uzyskania orzeczenia o nabyciu spadku lub sporządzonego przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Jak wiadomo, procedura ta może stać się kłopotliwa, stąd rada, żeby dopilnować ewentualnego uzupełnienia osób uposażonych w celu uproszczenia wypłaty środków przez naszych najbliższych w razie naszej śmierci.

Subkonto w ZUS też dziedziczone

Podobne zasady dziedziczenia i przekazywania pieniędzy po członkach OFE obowiązują członków OFE, których pieniądze od maja 2011 r. trafiają nie tylko do OFE, ale także na specjalne subkonto w ZUS. Stało się tak po decyzji rządu o obniżeniu z 7,3 proc. do 2,3 proc. składki do OFE.

Sytuacja nie jest specjalnie skomplikowana wtedy, gdy dojdzie do rozwodu. Wtedy małżonkowie dzielą się nawzajem (z okresu wspólnoty majątkowej) pieniędzmi zgromadzonymi na subkoncie w ZUS. Jeśli natomiast osoba, która nabyła prawo do tych środków w wyniku podziału kapitału na subkoncie jej małżonka nie będzie miała założonego subkonta w ZUS – zakład jej takie konto założy. I tam zaksięguje należną kwotę. Tę, która będzie wynikać ze wspólnoty majątkowej.

Sprawa będzie bardziej skomplikowana i bardziej różni od tego, co obowiązuje w OFE gdy ubezpieczony, który będzie posiadał subkonto w ZUS, umrze przed uzyskaniem wieku emerytalnego. Przepisy mówią, że ponieważ jest członkiem OFE, prawo do środków zaksięgowanych na jego subkoncie w ZUS będą mieć te osoby, które wskazał w swoim funduszu jako uposażanych.

Najpierw więc odbędzie się transfer na subkonto ZUS jego małżonka (z okresu wspólnoty majątkowej), a to, co zostanie na subkoncie, będzie przetransferowane do osób wskazanych przez niego jako uposażone. W tym celu OFE zmarłego powiadomi ZUS o osobach, na rzecz których ma się odbyć takie przeksięgowanie.

Trzeba pamiętać o uposażonym

Zasada, która ma fundamentalny wpływ na tryb wypłaty środków po zmarłym członku OFE, stanowi, że pieniądze zgromadzone na jego rachunku, które nie należą się współmałżonkowi, są wypłacane osobom wskazanym przez zmarłego, a w przypadku braku takiego wskazania wchodzą w skład spadku.

Przepis ten ma ogromne znaczenie, jeśli chodzi o możliwość szybkiej wypłaty środków po zmarłym. Procedura, gdy członek OFE wskazał beneficjenta lub beneficjentów, nie jest zbyt pracochłonna i długotrwała. Natomiast możliwość wypłaty środków po zmarłym, który ich nie wskazał może być uciążliwa. Wtedy trzeba dostarczyć OFE, obok innych dokumentów, orzeczenie sądu o nabyciu spadku ub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Wiąże się to z dodatkowymi kosztami, stratą czasu i ewentualnymi sporami co do należności.

Członek OFE ma prawo w każdej chwili uzupełnić w umowie z OFE brakującą osobę uposażoną (lub dokonać zmian). Aby poznać obowiązującą w danym OFE szczegółową procedurę uzupełnienia takiego braku, najlepiej skontaktować się z funduszem telefonicznie (zamieszczamy obok listę kontaktową).

Kto może, a kto musi należeć do OFE

Nowy system emerytalny w 1999 roku podzielił ubezpieczonych ze względu na możliwość i obowiązek przynależności do OFE na trzy grupy:

- obowiązkowo do nowego systemu weszły i mają obowiązek wchodzić osoby urodzone w 1969 r. lub później. Wiązało się to i wiąże z koniecznością wyboru przez nich OFE. Ci, którzy pracowali w momencie startu reformy, mieli na to czas do końca września 1999 r., a nowo zatrudnieni muszą dokonać takiego wyboru w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Gdy tego nie zrobią, ZUS losowo wyznacza im fundusz.