Złożoność transakcji, jaka występuje na zagranicznych rynkach, ich realizacja poprzez zaangażowanie często kilku podmiotów z różnych krajów, wpływa w znaczący sposób na stopień trudności związanych z nimi problemów podatkowych. Szczególnie istotnymi kwestiami w tym zakresie są zagadnienia dotyczące transakcji łańcuchowych, czyli takich, w których w transakcji bierze udział kilka podmiotów, ale sam towar jest wysyłany od pierwszego podmiotu zaangażowanego w transakcję bezpośrednio do ostatniego z podmiotów. Szczególnie problematyczna z podatkowego punku widzenia jest sytuacja, gdy mamy do czynienia z dostawą z terytorium UE do kraju trzeciego lub na terytorium UE z kraju trzeciego i w związku z tym jedna z dostaw w łańcuchu powinna być rozpoznana jako eksport albo import towarów.
Cechą szczególną transakcji łańcuchowej w odróżnieniu od zwykłego schematu przemieszczania towaru pomiędzy poszczególnymi podmiotami jest to, że dochodzi tylko do jednego fizycznego wydania towaru i jednocześnie do kilku dostaw w rozumieniu przepisów o VAT. W konsekwencji, ponieważ tylko jednej dostawie w łańcuchu można przypisać przemieszczenie towarów, jest ona zwana dostawą ruchomą, podczas gdy pozostałe zwane są nieruchomymi. Przy określaniu, która dostawa jest ruchoma, a która nieruchoma, decydujące jest to, który podmiot organizuje transport towarów.
Gdy towar jest wywożony...
W przypadku transakcji łańcuchowej polegającej na przemieszczeniu towarów z Polski poza terytorium UE należy ustalić, która z dostaw (między którymi podatnikami w łańcuchu) jest tzw. dostawą ruchomą (i dla celów VAT traktowana jest jako eksport towarów).
Co do zasady, jeżeli transport towaru organizuje kontrahent pierwszy w łańcuchu, to wówczas dostawa dokonana przez niego jest dostawą ruchomą i przyjmuje się w związku z tym, że to właśnie ten podmiot eksportuje towary (w rozumieniu przepisów o VAT). Analogiczne konsekwencje występują w sytuacji, gdy za transport odpowiedzialny jest drugi podmiot w łańcuchu. Jeżeli transport jest organizowany przez kontrahenta ostatniego w łańcuchu, to wówczas się uznaje, że to drugi podmiot eksportuje towary. Dostawa między kontrahentem pierwszym i drugim ma wówczas charakter „nieruchomy" i podlega opodatkowaniu jako dostawa krajowa (co do zasady według stawki 23 proc.).
Przykład 1
Polska spółka A będzie sprzedawać towary niemieckiej spółce B, która następnie odsprzeda je swojemu chińskiemu kontrahentowi (spółka C). Towary te będą dostarczane bezpośrednio od spółki A do spółki C (tj. będzie miało miejsce przemieszczenie towarów z terytorium Polski do Chin). Organizacją transportu zajmie się spółka A.