Nowa kwota wolna od podatku już od stycznia 2017

29 listopada 2016 r. została uchwalona oraz opublikowana w Dzienniku Ustaw ustawa, mocą której wprowadzono m.in. zmiany dotyczące kwoty wolnej od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Było to konieczne z uwagi na treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 28 października 2015 r. (K 21/14), w którym sędziowie uznali, że art. 27 ust. 1 ustawy o PIT w zakresie, w jakim nie przewiduje mechanizmu korygowania kwoty zmniejszającej podatek, gwarantującego co na najmniej minimum egzystencji, jest niezgodny z art. 2 i art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał orzekł, że przepis ten traci moc obowiązującą 30 listopada 2016 r.

Co do zasady definicja kwoty wolnej od podatku nie jest wprost wskazana w ustawie PIT, a wynika bardziej z konstrukcji tabeli podatkowej.

Kwotę wolną od podatku możemy zdefiniować jako poziom dochodów, przy uzyskaniu których nie jesteśmy zobowiązani do zapłaty podatku dochodowego. Obecnie kwota wolna nie przekracza 3091 zł w skali roku.

Dla dorabiających

Zgodnie z nowymi przepisami, wysokość kwoty wolnej od podatku wyniesie maksymalnie 6600 zł rocznie. W praktyce, będą jednak mogły z niej skorzystać osoby, których dochód nie przekracza 550 zł miesięcznie. Oznacza to, że osoby, których podstawa obliczenia podatku wynosi do 6600 zł, będą mogły pomniejszyć podatek o maksymalną kwotę 1188 zł.

Zgodnie bowiem z treścią nowego art. 27 ust 1a – 1d ustawy PIT, kwota zmniejszająca podatek, o której mowa w ust. 1, odliczana w rocznym obliczeniu podatku, o którym mowa w art. 34 ust. 7 albo art. 37 ust. 1 lub w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1, wynosi:

1. 1188 zł – dla podstawy obliczenia podatku nieprzekraczającej kwoty 6 600 zł,

2. 1188 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 631 zł 98 gr x (podstawa obliczenia podatku – 6600 zł) / 4400 zł, dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 6600 zł i nieprzekraczającej kwoty 11 000 zł,

3. 556 zł 02 gr – dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 11 000 zł i nieprzekraczającej kwoty 85 528 zł,

4. 556 zł 02 gr pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 556 zł 02 gr × (podstawa obliczenia podatku – 85 528 zł) / 41 472 zł, dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 85 528 zł i nieprzekraczającej kwoty 127 000 zł.

Potrzebne dodatkowe wyliczenia

Jak możemy wywnioskować z powyższego, w przypadku podstawy opodatkowania od 6 600 do 11 000 zł, podatnicy będą musieli dodatkowo obliczyć wysokość kwoty zmniejszającej podatek. Dla tych osób kwota wolna od podatku będzie się stopniowo zmniejszać. Z kolei osoby, których podstawa odliczenia podatku jest wyższa od 11 000 zł, lecz nie przekracza 85 528 zł, będą mogły skorzystać z kwoty zmniejszającej podatek w wysokości 556,02 zł. Dla tych podatników kwota wolna od podatku się nie zmieni i wyniesie tak jak dotychczas 3 091 zł.

Ostatnia kategoria podatników, której przysługuje kwota wolna od podatku, obejmuje tych, których podstawa obliczenia podatku przekracza 85 528 zł, lecz nie jest wyższa niż 127 000 zł. W tym przypadku kwotę zmniejszającą podatek również trzeba będzie każdorazowo wyliczyć. Kwota wolna od podatku będzie się stopniowo zmniejszać, a podatnicy zarabiający powyżej 127 000 zł w ogóle z niej nie skorzystają.

Przykład

Gdy podstawa obliczenia podatku wyniesie 10 000 zł, kwota zmniejszająca podatek zostanie wyliczona w następujący sposób: 1188 zł – [631,98 zł × (10 000 zł – 6 600 zł) / 4400 zł] = 1188 zł – 488,35 zł = 699,65 zł.

Przykład

Gdy podstawa obliczenia podatku wyniesie 50 000 zł, kwota zmniejszająca podatek będzie wynosić 556,02 zł.

Przykład

Jeżeli podstawa obliczenia podatku wyniesie 100 000 zł, to kwota zmniejszająca podatek zostanie wyliczona w następujący sposób: 556,02 zł – [556,02 zł × (100 000 zł – 85 528 zł) / 41 472 zł = 556,02 zł – 194,03 zł = 361,99 zł.

Kalkulacja zaliczek w ciągu roku

Zmiana wysokości kwoty wolnej od podatku oraz mechanizm jej kalkulacji wpłynie także na sposób obliczania zaliczek na podatek w ciągu roku.

Co do zasady, jeśli dochody pracownika nie przekroczą 85 528 zł, czyli górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej, to pracodawca jako płatnik będzie pobierał zaliczki na podatek w dotychczasowej wysokości. Co miesiąc pomniejszy je więc o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, czyli o 46,33 zł (556,02 zł rocznie).

Jeżeli natomiast dochody podatnika przekroczą 85 528 zł, to po przekroczeniu tego progu pracodawca będzie pobierał zaliczki na podatek bez uwzględnienia kwoty zmniejszającej jego wartość.

Ostatecznie bowiem, zgodnie z nowymi przepisami, kwotę wolną podatnik uwzględni dopiero w rozliczeniu rocznym. Jeżeli okaże się, że w ciągu roku zarobił ponad 127 000 zł, to w ogóle nie będzie mu przysługiwała kwota zmniejszająca podatek. Pracownik będzie więc musiał oddać to, co potrącił pracodawca w ciągu roku. Jeżeli natomiast jego dochód mieściłby się w przedziale między 85 528 zł a 127 000 zł, to odda fiskusowi odpowiednio mniej.

Tak jak obecnie, aby pracodawca uwzględnił w miesięcznym rozliczeniu kwotę zmniejszającą podatek, pracownik będzie zobowiązany przed pierwszą wypłatą złożyć pracodawcy oświadczenie, że to on powinien uwzględniać tę kwotę. Co ważne, zgodnie z nowymi przepisami zatrudniony będzie także mógł złożyć oświadczenie, że jego dochody w roku przekroczą 85 528 zł. Wówczas płatnik w ogóle nie będzie zobligowany, aby potrącać w ciągu roku kwotę wolną od podatku.

Przykład

Pracodawca pobierał pracownikowi w ciągu roku zaliczki na podatek, pomniejszając je o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, czyli o 46,33 zł do momentu gdy dochody pracownika nie przekroczyły 85 528 zł. Roczny dochód podatnika po odliczeniach wyniósł 150 000 zł, a więc nie będzie mu przysługiwała kwota wolna od podatku. W rocznym rozliczeniu PIT , podatnik będzie zobowiązany skorygować roczny podatek o tę wartość, o którą w ciągu roku płatnik pomniejszył zaliczkę o wysokość kwoty wolnej (liczba miesięcy, w której podatek był zmniejszany x 46,33 zł).

Wspólne rozliczenie

Tak jak dziś, także po wejściu w życie opisanych zmian, wspólne rozliczenie podatku będzie opłacalne przede wszystkim wtedy, gdy jeden z małżonków zarabia dużo, a drugi mało lub wcale. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 2 ustawy o PIT, przy wspólnym rozliczeniu podatek oblicza się w podwójnej wysokości od połowy łącznych dochodów małżonków.

W praktyce może to być korzystne rozwiązanie szczególnie dla tych osób, które zarabiają ponad 127 tys. zł rocznie i przy samodzielnym rozliczeniu nie będą miały w ogóle możliwości uwzględnienia kwoty wolnej. Jeśli natomiast małżonek nie osiągnie w ogóle dochodów lub ich wysokość jest dużo niższa, to wówczas prawdopodobnie nie odczują wcale zmiany.

Przykład

Podstawa obliczenia podatku u podatnika wynosi 150 000 zł. Żona podatnika w ogóle nie osiąga przychodów. Jeśli podatnik rozliczy się sam, to nie skorzysta z kwoty wolnej.

Wówczas podatek będzie obliczony w następujący sposób:

Podatek = 15 395,04 zł + (32% x [150 000 zł – 85 528 zł]) = 36 026 zł

Jeśli jednak małżonkowie złożą wspólne zeznanie, to podatek obliczą od połowy łącznych dochodów, czyli od kwoty 75 tys. zł. W takiej sytuacji będzie im przysługiwać podwójna kwota wolna, czyli 2 x 556,02 zł. Podatek wyniesie wówczas:

Podatek = (75 000 x 18% x 2) – 2 x 556,02 = 25 887,96 zł.

Według nowych przepisów rozliczenie z małżonkiem może być również korzystne przy niższych zarobkach jednego z małżonków.

Przykład

Roczny dochód podatniczki (podstawa opodatkowania) wynosi 12 000 zł. Przysługująca jej kwota wolna wynosi tak jak obecnie 556,02 zł. Przy rozliczeniu indywidualnym podatek wyniesie:

Podatek = (12 000 zł x 18%) – 556,02 zł = 1 604 zł

W przypadku gdy jej mąż nie osiągnął żadnych dochodów, wspólne rozliczenie spowoduje, że podatek oblicza się w podwójnej wartości od połowy ich wspólnego dochodu, czyli od kwoty 6000 zł. To mniej niż kwota wolna wynosząca 6 600 zł, a więc w tej sytuacji nie zapłacą w ogóle podatku.