Polskie Radio dyskryminowało pracowników ze względu na wiek

Helsińska Fundacja Praw Człowieka – przy wsparciu prawników pro bono – prowadzi kilka spraw dotyczących dyskryminacji ze względu na wiek oraz poglądy polityczne byłych pracowników Polskiego Radia SA (dalej PR).

Wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z 21 maja 2008 r. (sygn. akt. VII P 937/07)

w sprawie byłej dziennikarki PR Małgorzaty Kolińskiej-Dąbrowskiej jest ważny z powodu dość kompleksowego zastosowania przepisów kodeksu pracy o zasadzie równego traktowania.

Kolińska-Dąbrowska pracowała w PR jako dziennikarz od początku lat 80. Jej kwalifikacje zawodowe i jakość pracy były oceniane przez pracodawcę bardzo dobrze, na co wskazywały okresowe oceny pracy i otrzymywane nagrody. Od momentu zmiany zarządu spółki w 2006 r. dziennikarka była sukcesywnie odsuwana od anteny. Ograniczano jej także swobodę w zakresie wyboru zapraszanych do audycji gości. Mimo że objęta była szczególną ochroną związków zawodowych, znalazła się na jednej z list osób przewidzianych do zwolnienia. Zdaniem dziennikarki działanie pracodawcy miało charakter dyskryminacyjny ze względu na jej wiek.

W procesie wskazała, że listy osób przewidzianych do zwolnienia przygotowane przez pracodawcę tworzone były według niejasnych kryteriów doboru pracowników przewidzianych do zwolnień (np. na jednej z list osób przeznaczonych do zwolnień na 295 osób tylko 21 mieściło się w przedziale wiekowym 20 – 40 lat, pozostałe zaś – w wyższym).

Istota sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy doszło do naruszenia zasady równego traktowania ze względu na wiek, przynależność związkową oraz przekonania polityczne. Sąd badał, czy doszło do dyskryminacji pośredniej (art. 183a § 4 kodeksu pracy).

Zdaniem sądu art. 183b k.p. przerzuca ciężar dowodu na pracodawcę i pracownik winien jedynie uprawdopodobnić zarzut nierównego traktowania. W przypadku takiego uprawdopodobnienia to pracodawca musi wykazać, że kierował się obiektywnymi powodami.

Podnoszone przez Kolińską-Dąbrowską okoliczności uprawdopodobniły – zdaniem sądu – naruszenie zasady równego traktowania. Jednocześnie PR nie wykazało, że wskazane przyczyny rozwiązania z grupą pracowników umów o pracę były uzasadnione zgodnym z prawem celem oraz że środki były proporcjonalne.

Zgodnie z porozumieniem zawartym pomiędzy PR a związkami zawodowymi przyczyną zwolnień grupowych miała być “racjonalizacja struktury zatrudnienia”. Kryteriami zwolnień były w szczególności: likwidacja stanowiska pracy, przydatność zawodowa, dodatkowe źródła utrzymania, odmowa podnoszenia kwalifikacji, częsta absencja chorobowa. Przy kwalifikacji pracowników do zwolnień grupowych miały podlegać uwzględnieniu takie kryteria, jak pozostawanie jedynym żywicielem rodziny, samotne wychowywanie dziecka czy wiek. Niedookreślenie przesłanki wieku powodowało naruszenie zasady równego traktowania, gdyż pozwalało pracodawcy na dowolność w kształtowaniu progu wiekowego pracowników przeznaczonych do zwolnienia.

Zwolnieniami objęto osoby starsze, pomijając takie czynniki, jak wiedza, doświadczenie, dyspozycyjność pracowników związanych ze stroną wiele lat. PR nie próbowało poszukiwać innego stanowiska pracy dla Małgorzaty Kolińskiej-Dąbrowskiej, a jej nazwisko znalazło się na liście osób przewidzianych do zwolnienia mimo przysługującej jej ochrony związkowej.

To, że Kolińska-Dąbrowska zgodziła się na odejście z pracy za porozumieniem stron w sytuacji otrzymania innej oferty pracy, nie mogło mieć wpływu na ocenę, czy doszło do naruszenia równego traktowania w zatrudnieniu. Niepewna sytuacja zatrudnienia, odsuwanie od anteny, zmniejszające się zarobki “wymusiły na pracowniku” konieczność reakcji w sytuacji istnienia innych ofert pracy. Tym bardziej że dopiero wyrażenie zgody na ustanie stosunku pracy przez PR pozwalało Kolińskiej-Dąbrowskiej na podjęcie dodatkowego zatrudnienia.