Przymusowy wykup akcji bez PCC

Instytucja prawna przymusowego wykupu akcji zawarta jest w art. 418 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link] (dalej k.s.h.).

Przy przeprowadzaniu tej operacji pojawiają się wątpliwości dotyczące [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=357070]podatku od czynności cywilnoprawnych[/link] (dalej PCC).

[srodtytul]Czy to sprzedaż[/srodtytul]

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o PCC podlega mu m.in. umowa sprzedaży. Wobec tego powstała wątpliwość, czy do przymusowego wykupu akcji ten przepis ma zastosowanie. Od tego zależy bowiem, czy transakcja będzie obciążona 2-proc. podatkiem.

Stanowisko fiskusa w tej sprawie nie jest jednolite. Przeważająca część organów podatkowych uznawała jednak, że przymusowy wykup akcji jest szczególnym rodzajem umowy sprzedaży. Podlega więc opodatkowaniu. Przykładem takiej odpowiedzi jest[b] pismo Izby Skarbowej w Poznaniu z 21 grudnia 2007 r. (ILPB2/415-174/07-2/MK)[/b].

Czytamy w nim, że przymusowy wykup akcji jest szczególnym typem umowy sprzedaży praw majątkowych, której stronami są akcjonariusze mniejszościowi jako sprzedający i akcjonariusze większościowi jako kupujący.

[srodtytul]Nie ma umowy[/srodtytul]

W tej sprawie wypowiedział się również [b]Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 28 października 2009 r. (II FSK 870/08)[/b]. W orzeczeniu tym NSA uznał, że „przymusowy wykup akcji na zasadach i w trybie uregulowanym w art. 418 k.s.h. nie stanowi przedmiotu opodatkowania PCC”.

W uzasadnieniu wskazał, że ustawa o PCC ustanawia zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu. Nie mogą więc być nim obciążone czynności, które nie zostały w nim expressis verbis wymienione.

NSA podkreślił, że ustawa o PCC nie zawiera odrębnych definicji czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu. Przy ich kwalifikowaniu należy więc odwołać się do odpowiednich przepisów regulujących konkretną czynność prawną.

W przypadku umowy sprzedaży są to art. 535 i następne [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] (k.c.).

Zgodnie z nimi przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Na mocy art. 555 k.c. w związku z art. 337 § 1 k.s.h. przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii i do sprzedaży praw (w tym sprzedaży akcji w spółce akcyjnej). Jednak nie znaczy to, że przymusowy wykup akcji jest opodatkowany PCC.

Dlatego że transakcja ta nie zawiera wszystkich istotnych cech umowy sprzedaży. Przede wszystkim dla skutecznego realizowania przymusowego wykupu akcji nie jest konieczne złożenie oświadczenia o zawarciu umowy. Z samej bowiem istoty tej instytucji prawnej wynika, że procedura przymusowego wykupu akcji jest realizowana wbrew woli akcjonariuszy mniejszościowych.

W wyniku jej przeprowadzenia nie dochodzi do zawarcia umowy między dotychczasowym właścicielem akcji i ich nabywcą. Warunkiem skuteczności całego przedsięwzięcia jest zapłata przez akcjonariuszy większościowych zgodnie z warunkami wskazanymi w ustawie, a nie zgodna wola akcjonariuszy większościowych i mniejszościowych.

Poza tym „suma wykupu”, o której mówi k.s.h., nie odpowiada pojęciu ceny w rozumieniu art. 535 k.c. Nie jest ona przecież wynikiem ustaleń między stronami, jest to wartość zobiektywizowana, np. ustalona przez biegłego.

[srodtytul]Fiskus nie zmienia zdania[/srodtytul]

Wydawać by się mogło, że wyrok NSA wyjaśni wątpliwości. Tak jednak nie jest. Mimo jednoznacznego i szczegółowo uzasadnionego orzeczenia nadal pojawiają się odpowiedzi organów podatkowych, z których wynika, że od przymusowego wykupu akcji trzeba płacić podatek od czynności cywilnoprawnych.

Przykładem jest[b] interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 26 stycznia 2010 r. (IPPB2/436-426/09-4/AF)[/b]. Uznano w niej, że jest to szczególny typ umowy sprzedaży praw majątkowych, a pogląd ten w żaden sposób nie został uzasadniony.

[ramka][b]Propozycja nie do odrzucenia[/b]

Zgodnie z art. 418 k.s.h. walne zgromadzenie może powziąć uchwałę o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5 proc. kapitału zakładowego (akcjonariusze mniejszościowi) przez nie więcej niż pięciu akcjonariuszy posiadających łącznie nie mniej niż 95 proc. kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5 proc. kapitału zakładowego. Uchwała wymaga większości 95 proc. głosów oddanych. Statut może przewidywać surowsze warunki powzięcia uchwały.

Uchwała powinna określać akcje podlegające wykupowi oraz akcjonariuszy, którzy zobowiązują się wykupić akcje, oraz określać akcje przypadające każdemu z nabywców. Akcjonariusze, którzy mają nabyć akcje i głosowali za uchwałą, odpowiadają solidarnie wobec spółki za spłacenie całej sumy wykupu.