Marek Isański: NSA nie może uciekać od problemów, które stworzył

Dziwi sugestia zawieszenia postępowania sądowego przedstawiona przez NSA w sprawie II FSK 2603/20 dotyczącej skargi kasacyjnej ulgowicza meldunkowego od wyroku WSA oddalającego jego skargę na decyzję odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej pozbawiającej ulgi podatkowej od przychodu ze sprzedaży mieszkania z powodu nie złożenia oświadczenia o ponad rocznym zameldowaniu w tym mieszkaniu. Sąd wie, że nie ma ustawowej przesłanki do zawieszenia, więc chce to zrobić na zgodny wniosek stron. Powodem zawieszenia postępowania miałoby być oczekiwanie na wydanie wyroku przez TK w sprawie skargi konstytucyjnej SK 64/20 kwestionującej zgodność z Konstytucją przepisu uzależniającego ulgę podatkową od złożenia wyżej opisanego oświadczenia.

Po pierwsze wyrok TK potwierdzi/stwierdzi co najwyżej, że niezgodne z Konstytucją było żądanie złożenia oświadczenia o zameldowaniu. Takie orzeczenie nie ma wpływu na rozpoznanie tej skargi i wielu analogicznych. NSA bowiem już kilka lat temu samodzielnie uznał, że uzależnianie zwolnienia od złożenia oświadczenia narusza konstytucyjne zasady państwa prawa. Takie też jest stanowisko Sejmu (wykładnia autentyczna) zaprezentowane do tej skargi konstytucyjnej.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Marek Isański: NSA obraża obywateli zamiast ich przeprosić

Wątpliwy jest pogląd NSA, zawarty we właśnie wydanym wyroku II FSK 2543/20 i setkach wcześniejszych (w szczególności II FSK 2730/19), że nie wszystkie ostateczne decyzje okradające obywateli z majątku naruszają prawo w sposób rażący. Użyte przez sąd argumenty są, co najmniej, obraźliwe i to w sytuacji, gdy poważne są powody aby przeprosić obywateli za krzywdy jakie wyrządził niestarannymi wyrokami niesłusznie oddalającymi przez lata skargi na decyzje wymiarowe.

Przede wszystkim stwierdzenie niezgodności przepisu z Konstytucją nie jest podstawą do stwierdzenia nieważności. To przesłanka do wznowienia postępowania. Obywatel zaś uruchamiając tryb stwierdzenia nieważności uważa, że decyzja obarczona jest wadą rażącego naruszenia prawa. I w konsekwencji wyroku TK – najprawdopodobniej stwierdzającego niezgodność z Konstytucją tego przepisu - jego skarga albo zostanie przez NSA oddalona albo postępowanie zostanie umorzone, jeśli obywatel będzie na tyle bystry i cofnie skargę o stwierdzenie nieważności, aby odzyskać choć część wpisów sądowych.

Wyrok TK stwierdzający niezgodność z Konstytucją przepisu to wielki prezent dla NSA, który wówczas z czystym sumieniem będzie mógł oddalać skargi na decyzje odmawiające stwierdzenia nieważności. Skoro zastosowany w decyzji przepis był z Konstytucją niezgodny, to nie doszło do rażącego naruszenia prawa, bo w takich sytuacjach obywatelowi przysługuje prawo do wznowienia postępowania. Nie będzie wówczas musiał NSA w ogóle odnosić się do własnego od lat zadziwiającego podejścia do wykładni rażącego naruszenia prawa. Oczywiście cofnięcie skargi jest dla sądu jeszcze bardziej korzystne.

Obywatel będzie miał jedynie potencjalne prawo do odzyskania zabranych mu pieniędzy, ale w tym celu będzie musiał uruchomić odpowiedni tryb prawny: złożyć wniosek o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną. Ten tryb dla prawie wszystkich będzie bezskuteczny, z powodu przepisów o przedawnieniu.

Oczywiste jest, że uzależnienie przyznania zwolnienia z podatku osobom spełniającym kryterium materialne – ponad rocznego zameldowania – od spełnienia warunku jakim było złożenia oświadczenia o tym fakcie to nielogiczność, to postawienie prawa na głowie. Zwłaszcza, że ten warunek był nierealizowalny, bo był on ukryty przed obywatelami w przepisach przejściowych a nie w ustawie podatkowej oraz - co równie ważne - minister finansów, będąc do tego zobowiązany, nie przygotował wzoru i treści takiego oświadczenia. Nie można więc żądać złożenia oświadczenia, gdy nie było urzędowego wzoru takiego dokumentu. Tak jak nie może nauczyciel karać za nieodrobienie pisemnego zadania domowego, gdy zabrał wcześniej uczniowi teczkę z zeszytami i przyborami do pisania.

Masowa zaś skala okradania obywateli – ulgowiczów meldunkowych - z majątku i odmowa stwierdzania nieważności decyzji nakładających taki pseudo podatek jest potwierdzeniem, że najwyższy już czas na dokonanie przez sąd głębokiej korekty własnego podejścia do tego czym jest rażące naruszenie prawa w decyzjach podatkowych. NSA powinien jak najszybciej zmienić/naprawić podejście, które bezrefleksyjnie zostało w całości przeniesione do postępowania podatkowego z postępowania administracyjnego i tam się co do zasady sprawdza. W postępowaniu podatkowym jest jednak inaczej, bo podatki są obiektywne, organ nie ma żadnego luzu decyzyjnego. Dlatego należy stwierdzać nieważność wszystkich decyzji, które okradają obywateli z ich majątku, bo takie decyzje rażąco naruszają prawo własności, niezależnie od stopnia wyrafinowania w jaki tego doszło. Niezrozumiałe jest przywiązywanie wielkiej wagi do zasady trwałości takich decyzji ostatecznych.

Natomiast NSA cały czas prezentuje pogląd, że okradanie obywatela przez państwo poprzez niezgodną z prawem decyzję nie jest rażącym naruszeniem prawa, gdy nie doszło do ewidentnego naruszenia prostego i oczywistego przepisu. To jakieś nieporozumienie.

Wyjście przez NSA z sugestią aby zawiesić postępowania sądowe w sprawach skarg na odmowę stwierdzenia nieważności do czasu wydania wyroku przez TK w sprawie niekonstytucyjności przepisów o tej uldze, to z jednej strony obrona dotychczasowego podejścia sądu, a z drugiej próba wywarcia wrażenia, że obywatele zostali skrzywdzeni przez ustawodawcę, a NSA się o nich troszczy (….)

Obywatele zostali skrzywdzeni nie wskutek niezgodności z Konstytucją przepisów, ale przez sądową wykładnię, która doprowadzała do skutków sprzecznych z Konstytucją.