Kwestia dotycząca tego, czy da się zasiedzieć las państwowy, została przedstawiona do rozstrzygnięcia siedmiu sędziom Sądu Najwyższego.
Zgodnie z art. 1 pkt 3 ustawy o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju (dalej jako „ustawa z 6 lipca 2001 r.”) do zasobów tych zaliczane są lasy państwowe. Wzmożoną ochronę prawną zasobów strategicznych zapewnia art. 2, który stanowi, że zasoby naturalne, stanowiące własność Skarbu Państwa, nie podlegają przekształceniom własnościowym, z zastrzeżeniem przepisów zawartych w ustawach szczególnych. Podstawową definicję lasu zawiera art. 3 pkt 1 ustawy o lasach, określając tak grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem.
Czytaj więcej
Siedmioosobowy skład sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego ma podjąć uchwałę w sprawie możliwości nabycia przez zasiedzenie nieruchomości stanowiącej las państwowy.
Na tle tych regulacji powstały rozbieżności w orzecznictwie dotyczące kwestii, czy sformułowany w art. 2 ustawy z 6 lipca 2001 r. zakaz przekształceń własnościowych zasobów strategicznych wyłącza możliwość nabycia własności lasu państwowego w drodze zasiedzenia. Źródłem tych wątpliwości jest posłużenie się przez ustawodawcę mało precyzyjnym określeniem „przekształcenia własnościowe”.
Sąd Najwyższy wskazywał, że możliwe są tu aż cztery rozumienia tego sformułowania. Po pierwsze, jako zakazu wszczynania i prowadzenia procedury prywatyzacyjnej w rozumieniu przedsiębiorstw państwowych oraz jako zakazu reprywatyzacji. Po drugie, jako zakazu podejmowania przez Skarb Państwa czynności prawnych prowadzących do przejścia prawa własności choćby części strategicznych zasobów naturalnych kraju na inne podmioty. Po trzecie, jako wyłączenia możliwości dokonywania w jakiejkolwiek drodze zmian własnościowych strategicznych zasobów naturalnych kraju. I po czwarte, jako wykluczenia zmian własnościowych wynikających z czynności prawnej lub sądowej realizacji roszczenia, przy zachowaniu skuteczności zmian w sferze stosunków własnościowych, które w świetle przepisów następują ex lege.
Zakwalifikowanie zasiedzenia do trzeciej kategorii prowadzi do uznania, że zasiedzenie lasu państwowego jest ustawowo niedopuszczalne. Takie stanowisko zajął SN m. in. w postanowieniach z 26 czerwca 2015 r. (I CSK 316/14) czy z 8 czerwca 2017 r. (IV CSK 509/16).
Z kolei uznanie, że zakaz przekształceń własnościowych nie obejmuje skutków następujących w tym zakresie z mocy ustawy (kategoria czwarta), uzasadnia pogląd, że zakaz ten nie dotyczy zasiedzenia lasu państwowego, gdyż nabycie tą drogą własności następuje ex lege. Takie stanowisko zaprezentował SN wprost w postanowieniu z 10 maja 2019 r. (I CSK 207/18).
W sytuacji istnienia rozbieżności w orzecznictwie Sąd Najwyższy przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów SN zagadnienie prawne. Z uzasadnienia pytania prawnego wynika, że formułujący je sąd opowiada się za udzieleniem na nie odpowiedzi twierdzącej. Nie trzeba przekonywać, że uchwała będzie miała poważne skutki społeczno-gospodarcze.
Naszym zdaniem trafne jest stanowisko SN zawarte w postanowieniu I CSK 207/18. W jego uzasadnieniu słusznie wskazano, że określenie „przekształcenia własnościowe” stosowane było przy okazji wprowadzanych zmian strukturalno-własnościowych przekształcających gospodarkę minionego ustroju w wolnorynkową. Pojęcie to nie było natomiast i nie jest stosowane w języku prawnym, a także prawniczym, w odniesieniu do indywidualnych aktów nabycia własności nieruchomości, takich jak zasiedzenie. Zasadnie też SN stwierdził, że wyjątki w tym zakresie powinny być formułowane jasno, a ich interpretacja powinna być ścisła. Wreszcie, słusznie stwierdził, że nie ma podstaw do traktowania lasu państwowego jako rzeczy wyłączonej z obrotu, na podobieństwo wyłączenia z tego obrotu dróg publicznych na podstawie art. 2a ustawy z 21 marca 1985 r.
Czy poszerzony skład SN podzieli to stanowisko? Czekamy na uchwałę.
Autorzy są adwokatami, autorami książki „Zasiedzenie nieruchomości w praktyce”
