Komitet przeciwko Torturom ONZ w ostatnich rekomendacjach apeluje o zmianę przepisów kodeksu karnego wykonawczego, które ograniczają możliwość składania skarg i wniosków.
W jednostkach izolacyjnych prawie wszystkie aspekty życia osoby uwięzionej są silnie regulowane przez ich władze. Organy jednostek penitencjarnych każdego dnia podejmują decyzje, które wpływają na podstawowe prawa tych osób. Wprowadzenie mechanizmów niezależnego kontrolowania miejsc pozbawienia wolności ma zapobiegać przekroczeniu tych uprawnień. Zazwyczaj funkcję tę sprawują: sędzia penitencjarny, rzecznik praw obywatelskich, specjalnie do tego powołane instytucje monitorujące, organizacje pozarządowe. Oprócz kontroli sprawowanej w systemie zewnętrznym muszą jednak istnieć mechanizmy kontroli instytucji od wewnątrz, a więc sami więźniowie muszą mieć prawo i skuteczną możliwość składania wniosków lub skarg, w sytuacji gdy obawiają się, że łamane są ich prawa.
Brak zewnętrznej kontroli funkcjonowania jednostek izolacyjnych może prowadzić do nadużyć ze strony władz, a więźniowie mogą zostać poddani ryzyku stosowania tortur lub innego nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania. Dlatego w skutecznym i sprawnym systemie rozpoznawania skarg pochodzących od osób pozbawionych wolności dostrzec należy środek przeciwdziałania naruszeniom ich praw, jak również przejaw transparentności działania systemu penitencjarnego.
Nie spełniamy standardów
Pod koniec października tego roku, w trakcie sesji w Genewie, Komitet przeciwko Torturom ONZ dokonał oceny okresowego sprawozdania władz polskich z wykonania konwencji przeciw torturom. W przedstawionych następnie rekomendacjach jednoznacznie uznał, że aktualny polski model skarg więźniów nie spełnia standardów międzynarodowych. Komitet wskazał, że zmiany wprowadzone w 2012 r. do kodeksu karnego wykonawczego naruszają prawo więźnia do skargi. Komitet nakazał polskim władzom nie tylko zmianę obecnych kryteriów rozpatrywania skarg, ale także zapewnienie, by wszystkie skargi osób pozbawionych wolności były rozpatrywane szybko, efektywnie i wnikliwie. Ponadto władze polskie powinny umożliwić osobom pozbawionym wolności korzystanie z pomocy prawnej przy sporządzaniu skargi.
Obowiązujące przepisy, na co trafnie zwrócił uwagę Komitet, w znaczny sposób ograniczają możliwość składania skarg przez osoby pozbawione wolności zarówno do sądu, jak i innych organów postępowania wykonawczego. Obecnie skazany, składając wnioski lub skargi, zobowiązany jest do należytego wykazania zasadności zawartych w nich żądań, w szczególności do dołączenia odpowiednich dokumentów. Ponadto, jeżeli skargi oparte są na tych samych podstawach faktycznych, zawierają wyrazy lub zwroty powszechnie uznawane za wulgarne lub obelżywe albo gwarę przestępców lub nie wykazują należycie zasadności zawartych w nich żądań, właściwy organ może pozostawić wniosek, skargę lub prośbę bez rozpoznania.
