Bliższy nam Murzyn niż Francuz

Raport: Abdykacja papieża Benedykta XVI

Benedykt XVI został po swoim wyborze świetnie przyjęty w Polsce. Choć niektórzy się obawiali, że kłopotem może być fakt, iż głową Kościoła został Niemiec, Polacy odebrali go bardzo ciepło. Oczywiście nie dlatego, że był Niemcem, lecz niejako pomimo tego. Sympatii przysporzyło mu to, że był najbliższym przyjacielem Jana Pawła II oraz kościelnym konserwatystą. Już za życia Jana Pawła II kardynał Joseph Ratzinger dość sceptycznie się odnosił do pewnych nowinek papieża Polaka – jak choćby międzyreligijnych spotkań w Asyżu. I mimo kultu, jakim się cieszył w Polsce Jan Paweł II, konserwatywne podejście jego następcy zbliżało go do bardzo zachowawczo nastawionego Kościoła w Polsce.

Jak w Ameryce

Bo jeśli się przyjrzeć poglądom większości członków episkopatu w Polsce, mogą się one wydawać wręcz radykalnie konserwatywne. Choć nie brak nad Wisłą księży postępowców chętnie rozprawiających o nowinkach, opowiadających o zniesieniu celibatu, otwierających się na dialog z satanistami i „duchowość gejowską” (cokolwiek to znaczy), znaczna część hierarchów jest w swych poglądach wyrazicielami kanonu katolickiego konserwatyzmu.

Czy kolejny papież także wzbudzi entuzjazm w polskim Kościele? Jaki papież pasowałby kulturowo i duchowo naszym biskupom? Czy ktoś z bliskiego nam geograficznie obszaru – na przykład Europy Zachodniej – czy może przedstawiciel któregoś z Kościołów Ameryki Południowej lub Afryki?

Zaryzykowałbym tezę, że bliższy polskiemu katolicyzmowi byłby kardynał z bardziej egzotycznego regionu. Kościół w Polsce bowiem nie tylko znacznie bardziej przypomina Kościoły w Ameryce Łacińskiej. Wyzwania, które przed nim stoją, są zupełnie inne niż te, z którymi mają do czynienia katolicy w Niemczech czy we Francji – są one podobne raczej do problemów Kościołów południowoamerykańskich.

Ameryka Łacińska to miejsce, gdzie w większości społeczeństwa są katolickie. Hierarchowie jednak stają przed wyzwaniem uporania się z przyspieszającą laicyzacją społeczeństwa. Pod tym względem bliżej nam do krajów południowej Ameryki niż zachodniej Europy, która dawno już się zlaicyzowała.

W dodatku Kościół w Europie Zachodniej w inny sposób prowadzi prace duszpasterskie niż w Polsce. Funkcjonuje tam w postaci enklaw czy diaspor działających w otoczeniu zlaicyzowanych lub innowierczych społeczeństw.

Trudno sobie również wyobrazić, by w Polsce w bliskim czasie normą stało się to, co dotknęło uczelnie katolickie w zachodniej Europie. Zachodni teolodzy katoliccy (z nazwy) Kościół obserwują jakby z zewnątrz, często krytykują jego stanowisko, zdarzało im się protestować nawet przeciw wypowiedziom papieży.

Surowsze normy

Oczywiście Kościół w Polsce nie jest wolny od problemów świata zachodniego, niektórych biskupów oskarżano nawet o niestosowne zachowania seksualne. Wygląda jednak na to, że katolicyzm w świecie Zachodu, gdzie społeczeństwa są mniej przywiązane do dawnych wartości i nie przestrzegają wielu tradycyjnych norm obyczajowych, jest znacznie bardziej narażony na skandale seksualne niż Kościoły w społeczeństwach konserwatywnych.

Gdy czarnoskóry kard. Peter Turkson powiedział wprost, że w afrykańskim Kościele jest mniej przypadków pedofilii, bo panują tam w społeczeństwach surowsze normy obyczajowe, szczególnie jeśli chodzi o podejście do homoseksualizmu, media liberalnego Zachodu zareagowały wielkim oburzeniem. Niemniej jednak kardynał dobrze ujął to, o czym piszę – społeczeństwa afrykańskie i południowoamerykańskie zmagają się z innymi problemami niż mieszkańcy szeroko rozumianego Zachodu.

Osobną sprawą są też kwestie kultu. Nabożeństwo do Matki Bożej w krajach południowych przypomina to Polskie. Kościoły katolickie z krajów anglosaskich są w tej mierze znacznie sprotestantyzowane.