Nowe badania: Czy Jan Paweł II wciąż jest autorytetem dla Polaków?

Tak wynika z badań, jakie tuż przed 47. rocznicą wyboru Karola Wojtyły na papieża (16 października 1978 r.) przeprowadziła Fundacja CBOS na potrzeby realizowanego przez grono naukowców z UKSW projektu „Osoba i naród – perspektywa Jana Pawła II”. Badaczy interesowała szeroko pojęta obecność polskiego papieża w kulturze, popkulturze i pamięci zbiorowej w latach 2022-2025.

Foto: Paweł Krupecki

Z kogo dumni są Polacy? Jan Paweł II pierwszy, za nim Józef Piłsudski i Lech Wałęsa

– W sytuacji, gdy Polacy nie za bardzo chcą mieć jakieś autorytety okazuje się, że Jan Paweł II – niezmiennie od kilku lat – jest niekwestionowanym liderem rankingu ich osobistych autorytetów – mówi „Rz” szef zespołu badawczego prof. Rafał Wiśniewski, prodziekan Wydziału Społeczno-Ekonomicznego UKSW. – Badani nie mają też wątpliwości co do tego, że jest najbardziej szanowanym za granicą Polakiem – dodaje.

Naukowiec wskazuje przy tym na badania dotyczące autorytetów przeprowadzane w minionych latach. W 1987 r. w rankingu postaci, które są dla Polaków powodem do dumy, Jan Paweł II znalazł się na piątym miejscu za Tadeuszem Kościuszką, Władysławem Jagiełłą, Mikołajem Kopernikiem i Józefem Piłsudskim. Od 2003 r. pierwszą trójkę tego rankingu tworzą: Jan Paweł II, Józef Piłsudski oraz Lech Wałęsa – przy czym papież Polak zawsze jest na najwyższym stopniu podium.

W badaniu, które przeprowadzono teraz, Jana Pawła II za ważny autorytet moralny uznało prawie 60 proc. badanych (59,8 proc.). Niemal w takim samym stopniu za autorytet uznają go mężczyźni (60,4 proc.), jak i kobiety (59,2 proc.). Zrozumiałe, że jest istotnym punktem odniesienia przede wszystkim dla ludzi głęboko wierzących (85,6 proc.), ale także niezdecydowanych (50,7 proc.), czy pewnej grupy religijnie obojętnych (32 proc.).

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Pomnik Jana Pawła II w Rzymie zdewastowany. „Atak na symbol pokoju i pojednania”

Ambasada Polski we Włoszech nie kryje oburzenia aktem wandalizmu wobec pomnika Jana Pawła II, zna...

– To jest pewien fenomen, ale Jan Paweł II ciągle jest postacią, która nas, Polaków podzielonych na różnych płaszczyznach bardzo mocno spaja – wskazuje prof. Wiśniewski i dodaje, że papież Wojtyła jest także autorytetem dla najmłodszego pokolenia Polaków. – Prawie 50 proc. osób, które nigdy nie miały z nim styczności uważa go za postać ważną i istotną w ich życiu. A to znak, że pamięć o nim trwa i jest przekazywana przede wszystkim w rodzinach – analizuje profesor.

Co czwarty badany nie dostrzega żadnego powodu do docenienia Jana Pawła II

Badacze zapytali też Polaków, za co cenią Jana Pawła II. Największy odsetek badanych (75,3 proc.) odpowiedział, że za umiejętność dotarcia do ludzi młodych. Cenimy papieża także za jego pielgrzymowanie po świecie (63,4 proc.), dostrzegamy rolę, jaką odegrał w obaleniu komunizmu (57,1 proc.). Mniej więcej co trzeci Polak (31,2 proc.) docenia jego poparcie dla integracji Polski z UE, a także obronę życia od poczęcia do naturalnej śmierci (28,7 proc.).

– Zdecydowana większość badanych zgadza się z tym, że Jan Paweł II i jego nauczanie są częścią polskiej kultury. Te opinie o jego znaczącej roli w pewnym sensie łączą nas ponad podziałami światopoglądowymi: podzielają je bowiem tak wierzący i praktykujący, jak i niewierzący i niepraktykujący – mówi prof. Wiśniewski.

Profesor Dominika Żukowska-Gardzińska z Instytutu Nauk Teologicznych UKSW zwraca przy tym uwagę na to, co jest dostrzegalne nawet poza badaniami sondażowymi – 24,2 proc. osób – w tym głównie najmłodsi dorośli (do 24 roku życia – nie dostrzega żadnych powodów do docenienia Jana Pawła II. – To potwierdza największe wyzwanie, czyli jak kształtować obecność treści papieskich w przestrzeni społecznej w edukacji, mediach, wydarzeniach związanych z budowaniem pamięci – wylicza badaczka.

Istotną częścią projektu zespołu prof. Wiśniewskiego jest próba zbadania obecności Karola Wojtyły w kulturze, popkulturze i pamięci zbiorowej. Badacze podjęli m.in. próbę analizy dyskursu internetowego o Janie Pawle II. W tym celu analizowali m.in. treści artykułów z portali internetowych oraz analizy postów i komentarzy z mediów społecznościowych, które ukazały się między 15 września 2022 r. a 15 września 2025 r. Łączna liczba obranych treści wyniosła niemal 1,2 miliona artykułów, postów i komentarzy związanych z Janem Pawłem II.

Czytaj więcej

Krótkie Formy

Tomasz Terlikowski: Franciszek II czy Jan Paweł III? To nie ma znaczenia

Papież może nadać pewną dynamikę pewnym procesom, ale – wbrew swojej roli symbolicznej – nawet on...

– Dość oczywiste, że Jan Paweł II jest w pewnym sensie „produktem sezonowym”. Zdecydowanie więcej treści poświęconych jego osobie pojawia się przy okazji związanych z nim rocznic: wyboru, śmierci, beatyfikacji i kanonizacji, a także pielgrzymek do Polski – objaśnia prodziekan Wydziału Społeczno-Ekonomicznego UKSW. Na przykład w 2023 r. – w okolicach 2 kwietnia, czyli rocznicy śmierci papieża – ruch narracyjny wzrósł w sieci o 350 proc. w stosunku do poprzedniego miesiąca, by potem rozejść się w codziennym dyskursie.

– Dość oczywiste jest także to, że media – ogólnie przez nas określane jako publiczne – częściej publikują materiały krytyczne aniżeli media katolickie. Niemniej – przynajmniej na razie – publikacje krytykujące, czy podważające autorytet Jana Pawła II nie mają wpływu na jego ogólne postrzeganie przez Polaków – stwierdza.

Ciężar debaty o Janie Pawle II przenosi się do mediów społecznościowych

Do oceny wydźwięku większych grup treści wykorzystano Sentiment Score, który jest miarą temperatury emocji w dyskusji i może przyjmować wartości od 0 (wyłącznie treści negatywne) do 100 (tylko treści pozytywne). W mediach katolickich aż 63 proc. publikacji miało charakter pozytywny, a tylko 10 proc. negatywny, co przełożyło się na wysoki Sentiment Score na poziomie 76. Zdaniem badaczy pokazuje to dominację przekazu utrwalającego pozytywny obraz papieża jako duchowego autorytetu i wzoru moralnego. W pozostałych mediach przeważał natomiast ton neutralny (87 proc.), a treści pozytywne stanowiły jedynie 9 proc., przy 4 proc. negatywnych wzmianek (Sentiment Score: 53).

– Gdy kilka lat temu wspominano papieża, dominowały oficjalne uroczystości, przekazy kościelne i rocznicowe programy telewizyjne. Dziś centrum tej rozmowy przeniosło się do mediów społecznościowych, na TikToka, Twittera, Facebooka i fora dyskusyjne. Zmienił się język, ton i forma komunikacji – zauważa dr Marcin Zarzecki z Instytutu Nauk Socjologicznych UKSW. Faktycznie w badanym okresie aż 60 proc. wszystkich treści poświęconych postaci Jana Pawła II pochodziło z platformy X (dawniej Twitter) i Facebooka.