Nostalgiczna Magda Umer lubiła się uśmiechać

Dosłownie dwa dni temu usłyszałem w radiowej Trójce fragment jej koncertu. Zaśpiewała piosenkę z Kabaretu Starszych Panów, wołanie kobiety do Romea, który nie chce pojawić się w jej życiu. Zinterpretowała ją zupełnie inaczej niż Kalina Jędrusik, dla której ten utwór stworzyli Jerzy Wasowski z Jeremim Przyborą – mniej dramatycznie i zmysłowo, a bardziej subtelnie, z zadziwiającą mimo wszystko nutką optymizmu.

Pomyślałem wówczas, że bardzo dobrze oddaje charakter Magdy, która mówiła, że najbardziej lubi smutnych ludzi z poczuciem humoru. I taka też była ona sama. Rozmowy z nią były pełne refleksji, zadumy, czasem niepokoju, ale te wszystkie smutki i nastroje potrafiła w jednym momencie przełamać nieoczywistym, a zawsze inteligentnym żartem.

Magda Umer chciała być nauczycielką

Bardzo trudno jest wspominać kogoś, kogo znało się przez więcej niż połowę życia od czasów, gdy ani ja, ani ona nie wiedzieliśmy tak naprawdę, co będziemy w życiu robić. Przegadaliśmy w różnych okolicznościach wiele godzin. Magda jako studentka polonistyki zapowiadała, że chce zostać nauczycielką i zdanie to powtarzała nawet, gdy zaczynała odnosić już pierwsze sukcesy jako studencka piosenkarka.

Po raz pierwszy usłyszałem, jak śpiewa, na giełdzie studenckiej piosenki w jednym z warszawskich klubów pod koniec lat 60. W tytule utworu zawarta była właściwie cała jego treść: „Jeśli myślisz, że ja cię nie kocham, jesteś w błędzie”. W przeciwieństwie do wielu chmurnych studenckich bardów – bo taka wtedy była moda, że należało imponować poetyckimi strofami – Magda Umer wydała się tak naturalna, szczera i bez żadnej pozy, że musiała zwrócić na siebie uwagę.

Bardzo szybko zaczęła więc odnosić profesjonalne sukcesy, najpierw na studenckiej FAMIE, potem na festiwalu w Opolu odważną erotycznie piosenką „Jestem cała w twoich rękach” czy pięknym „Koncertem na dwa świerszcze i wiatr w kominie”, o pozornie prostej, ale wyrafinowanej harmonii. Do tekstu Wojciecha Niżyńskiego skomponował ją dla Magdy Umer późniejszy guru muzycznej awangardy Krzysztof Knittel.

Rachela w „Weselu” i monodram dla Krystyny Jandy

Przyznaję się, że przez pewien czas uważałem, że wokalna kariera Magdy Umer nie potrwa długo. Głos miała przecież niewielki, czasami zmieniający się w szept lub rodzaj parlando, a możliwości wyrazowej ekspresji także wydawały się niewielkie. Ale Magda była jak dobre wino, więc z wiekiem nabierała artystycznej szlachetności. Jej wokalne rozkwitanie wynikło z faktu, że po prostu pozostawała sobą. Tak jak na co dzień swym delikatnym głosem, który nigdy nie przechodził w krzyk, potrafiła mówić rzeczy ważne i mądre, tak również czyniła w starannie dobieranych piosenkach. Niektóre z nich stawały się wielkimi kreacjami, gorzką refleksją o życiu, choćby „Oczy tej małej” z tekstem Agnieszki Osieckiej i muzyką Zygmunta Koniecznego.

Jako osoba o nieprzeciętnej inteligencji nie chciała zamykać się w świecie piosenki. Miała parę znaczących aktorskich przygód teatralnych (m.in. Rachela w „Weselu” Wyspiańskiego w reżyserii Adama Hanuszkiewicza w Teatrze Narodowym). Od połowy lat 70. pisała scenariusze, prowadziła programy telewizyjne, reżyserowała, na przykład głośny spektakl „Biała bluzka” stworzony dla jej dwóch przyjaciółek – autorki Agnieszki Osieckiej i aktorki Krystyny Jandy.

W większości takich poczynań Magdy Umer pojawiała się jednak piosenka, by wspomnieć fantastyczny show telewizyjny „Big Zbig Show” ze Zbigniewem Zamachowskim w roli głównej, czy spektakl w Teatrze Rampa „Zimy żal”, a także koncerty na festiwalu piosenki w Opolu, zwłaszcza „Zielono mi”, stworzony w 1997 r. w hołdzie dla Agnieszki Osieckiej.