Jak ustalić sposób korzystania przez współwłaścicieli z rzeczy

Jeśli jedna osoba korzysta z rzeczy wspólnej, np. nieruchomości czy lasu, „ponad udział", to czy innym przysługują roszczenia o rozliczenie korzyści i na jakiej podstawie.

Publikacja: 16.01.2013 08:12

Marek Domagalski

To sedno pytania, które poszerzonemu składowi Izby Cywilnej Sądu Najwyższego przedstawił pierwszy prezes SN Stanisław Dąbrowski (sygnatura akt: III CZP 88/12).

Z art. 206 kodeksu cywilnego wynika, że każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w zakresie takim jak pozostali współwłaściciele. Korzystanie ponad udział jest nie do pogodzenia z tym przepisem.

Sposób korzystania przez współwłaścicieli z rzeczy można ustalić w umowie

Jak pisze w uzasadnieniu wniosku prezes Dąbrowski, w ostatnich latach narasta problem rozliczenia korzystania przez jednego ze współwłaścicieli z rzeczy wspólnej w zakresie kolidującym z uprawnieniami pozostałych. Taki sposób jest określany nieraz jako korzystanie „ponad udział" lub korzystanie „nieuprawnione". Stał się on niedawno przedmiotem kilku rozstrzygnięć Sądu Najwyższego. Nie wskazały one jednak jednolitego sposobu rozwiązania problemu.

Oczywiście sposób wykonywania uprawnienia współwłaścicieli rzeczy do jej współposiadania może być sprecyzowany czy zmieniony poprzez umowę.

W pytaniu skierowanym do Sądu Najwyższego chodzi jednak o sytuacje, gdy nie ma takiego porozumienia. Wprawdzie dominuje pogląd, że za „nadmierne" korzystanie z rzeczy wspólnej należy się rekompensata, z drugiej jednak strony eksponuje się prawo każdego ze współwłaścicieli do korzystania z całej rzeczy, a zarazem z każdej jej części.

Rozbieżności w orzecznictwie dotyczą także podstawy rozliczeń z tytułu korzystania przez współwłaściciela ponad miarę z rzeczy.

W uchwale z 10 maja 2006 r. (sygn. III CZP 9/06) SN jako podstawę wskazał sam art. 206 k.c., dodając, że posiadanie, które wykracza poza uprawniony zakres, rodzi dla pozostałych współwłaścicieli roszczenie o zapłatę określonej kwoty.

Z kolei w uchwale z 13 marca 2008 r. (sygn. III CZP 3/08) SN stwierdził, że współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania (ponad ramy wynikające z art. 206 k.c.) działa bezprawnie. Tym samym temu drugiemu przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy na podstawie art. 224 § 2 w związku z art. 225 k.c., tj. na podstawie tzw. roszczeń uzupełniających. Łączą one elementy roszczenia odszkodowawczego i o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Zarówno wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i jego wysokość nie zależą jednak od tego, czy właściciel (współwłaściciel) poniósł uszczerbek, a posiadacz (inny współwłaściciel) uzyskał jakąś korzyść.

Termin posiedzenia Sądu Najwyższego w tej sprawie jeszcze nie jest znany.

Własność Nieruchomości

To sedno pytania, które poszerzonemu składowi Izby Cywilnej Sądu Najwyższego przedstawił pierwszy prezes SN Stanisław Dąbrowski (sygnatura akt: III CZP 88/12).