Jakie wsparcie dla niepełnosprawnych?

Wydatki z budżetu państwa na świadczenia w 2017 r. to ponad 16,05 mld zł. Pomoc udzielana jest w różnej formie: zasiłków, świadczeń, dotacji, miejsc opieki dziennej i całodobowej oraz zajęć skierowanych do tej właśnie grupy.

Osoby niepełnosprawne i ich opiekunowie mogą pobierać co miesiąc: świadczenie pielęgnacyjne (od stycznia 2018 r. wzrosło do 1477 zł), zasiłek pielęgnacyjny (153 zł), specjalny zasiłek opiekuńczy (520 zł), zasiłek dla opiekuna (520 zł), zasiłek rodzinny (do 135 zł), renta socjalna (865,03 zł), zasiłek stały (604 zł) oraz zasiłek okresowy (418 zł).

Dodatkowo mogą skorzystać ze wsparcia celowego: dopłat do turnusów rehabilitacyjnych (do 1 806 zł) – w 2017 r. skorzystało z nich 61,5 tys. osób, dofinansowania do sprzętu rehabilitacyjnego (do 22 583 zł) – w 2017 r. skorzystało z niego 178,6 tys. osób oraz dofinansowania do likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych (do 67 750 zł) – w 2017 r. skorzystało z niego 16,8 tys. osób. W sumie z refundacji skorzystało 256,9 tys. osób niepełnosprawnych.

Pomoc niepełnosprawnym to nie tylko wsparcie finansowe. Na koniec 2016 roku funkcjonowało ponad 2,6 tys. placówek, z których mogą korzystać osoby z orzeczoną niepełnosprawnością. Są to m.in. domy pomocy społecznej (816 placówek), ośrodki wsparcia (822), dzienne domy pomocy (308), rodzinne domy pomocy (26) oraz warsztaty terapii zajęciowej (715). Łącznie znajduje się w nich 162,1 tys. miejsc.

Prowadzone są także warsztaty terapii zajęciowej (WTZ) - w sumie 715. Korzysta z nich ok. 27 tys. osób niepełnosprawnych. Kwota na dofinansowanie kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika WTZ ze środków PFRON od 2016 roku wynosi 15 996 zł. Z kolei w Zakładach Aktywności Zawodowej (ZAZ) – w sumie 108, zatrudnionych jest ok. 4,5 tys. osób z orzeczoną niepełnosprawnością. Na ten cel PFRON przeznaczył w ubiegłym roku 510,9 mln zł (427,7 mln WTZ, 83,2 mln ZAZ).

Dla opiekunów, którzy wracają do pracy po przerwie związanej z opieką nad niepełnosprawnym przygotowano dwa instrumenty: grant na telepracę i świadczenie aktywizacyjne.

Po śmierci osoby niepełnosprawnej/zależnej jej opiekun, który traci prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, może ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych oraz świadczenie przedemerytalne. Rozwiązanie to wprowadzono w styczniu 2017 r.

Obecnie prowadzone są prace nad zwiększeniem wsparcia dla opiekunów dorosłych niepełnosprawnych, co związane jest z wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Osoby niepełnosprawne i ich opiekunowie mogą otrzymać wsparcie z systemu pomocy społecznej. Podstawowym świadczeniem przyznawanym z powodu niepełnosprawności jest zasiłek okresowy. Liczba osób, którym decyzją przyznano zasiłek okresowy z powodu niepełnosprawności w roku 2017 w porównaniu do danych za rok 2016 wzrosła o 0,48%, tj. o 254 osoby (z 53 042 osób w roku 2016 do 53 296 osób w roku 2017).

W związku z przekroczeniem kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej rodzina z osobą niepełnosprawną może ubiegać się o przyznanie specjalnego zasiłku celowego, który finansowany jest z budżetu samorządów.

Liczba osób, którym decyzją przyznano specjalny zasiłek celowy w roku 2017 w porównaniu do danych za rok 2016 wzrosła o 8%, tj. o 9 805 osób (z 126 514 osób w roku 2016 do 136 319 osób w roku 2017).

Na specjalne zasiłki celowe w roku 2017 przeznaczono 81 060 144 zł, tj. o 16% więcej (ponad 10 mln zł) niż w roku 2016, w którym na ten cel przeznaczono 70 072 758 zł.

Priorytetowym zadaniem państwa jest wsparcie osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Zadanie to jest realizowane poprzez funkcjonowanie w polskim systemie pomocy społecznej środowiskowych domów samopomocy (ŚDS) i finansowane w całości z budżetu państwa.

ŚDS jest placówką okresowego dziennego lub całodobowego pobytu, w którym osoby niepełnosprawne mogą otrzymać częściową opiekę i pomoc w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych oraz posiłek. Nie można jednak zapominać także o wsparciu rodzin uczestników ŚDS, w szczególności w zakresie wypełniania funkcji opiekuńczych. Pomoc rodzicom lub opiekunom umożliwi im kontynuowanie zatrudnienia, co ma niebagatelny wpływ na poprawę sytuacji dochodowej rodzin, przede wszystkim w sytuacji, kiedy rodzice z powodu wieku lub choroby nie mają siły, aby opiekować się swoimi dorosłymi dziećmi. Na koniec 2016 r. funkcjonowało 779 ŚDS z 28 579 miejscami.

Na funkcjonowanie gminnych i powiatowych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi (w tym na środowiskowe domy samopomocy) w 2016 roku przekazano z budżetu państwa 457 396 tys. zł (tj. o 13% więcej niż w roku 2015). W 2017 roku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przeznaczyło środki na uruchomienie aż 868 nowych miejsc.

Osobom niepełnosprawnym mogą zostać przyznane również usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze, bowiem usługi te przysługują m.in. tym osobom, które wymagają pomocy innych osób a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić. W roku 2017 pomocą w formie usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych objęto 105 730 osób, czyli o 6% więcej (ponad 6 tys. osób) niż w roku 2016, w którym tą pomocą objęto 99 368 osób. Na realizację usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych w roku 2017 przeznaczono środki w wysokości ponad 562 mln zł i jest to wzrost o 25% w porównaniu do roku 2016, w którym na ten cel przeznaczono ponad 451 mln zł.

Wsparciem obejmowane są również osoby z zaburzeniami psychicznymi, dla których świadczone są specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania. Ta forma pomocy jest finansowanym ze środków budżetu państwa zadaniem, które rząd zlecił do realizacji gminom. Pomocy w tej formie w 2017 roku udzielono 14 627 osobom, co w porównaniu do roku 2016 stanowi wzrost o 6% (780 osób). Na realizację tego działania w roku 2017 przeznaczono ponad 110 mln zł, co jest 14% wzrostem w porównaniu do 2016 roku.