Nie każdy może być nianią

- Ponad miesiąc temu, czyli 4 kwietnia 2011, weszła w życie ustawa z 4 lutego 2011 o opiece nad dziećmi do lat trzech (DzU nr 45, poz. 235, dalej ustawa żłobkowa). Zmieniła status żłobków. A jakie modyfikacje wprowadziła wobec personelu tych placówek?

Odpowiada Bożena Przybyszewska, p.o. dyrektora Zespołu Żłobków m.st. Warszawy:

4 kwietnia wszystkie żłobki przestały być zakładami opieki zdrowotnej (ZOZ). Tego dnia publiczne przekształciły się w zwykłe gminne jednostki budżetowe. Natomiast prywatne żłobki stały się prywatnymi podmiotami, ale już nie ZOZ.

Jeśli chodzi o pracowników, to ci z niepublicznych są pracownikami w rozumieniu kodeksu pracy. Natomiast zatrudnieni w publicznych placówkach z mocy prawa stali się pracownikami samorządowymi, których obowiązuje ustawa z 21 listopada 2008 o pracownikach samorządowych (DzU nr 223, poz. 1458 ze zm.).

Ustawa żłobkowa reguluje, jakie wykształcenie, doświadczenie i szkolenia muszą mieć osoby zatrudnianie w żłobkach. Kryteria te nawet nieznacznie zmalały w stosunku do poprzednich. Osoby zatrudnione do 4 kwietnia br. do opieki nad dziećmi nie muszą odbywać szkoleń uzupełniających i aktualizujących, jakie nakazuje ustawa żłobkowa.

Chodzi głównie o personel medyczny, ponadto osoby po szkołach policealnych o profilu opiekunka dziecięca bądź po studiach o kierunku np. pedagogika. Wyjątkowo, gdy osoby zatrudnione w żłobkach nie mają średniego wykształcenia, muszą je zdobyć w ciągu trzech lat od wejścia ustawy żłobkowej w życie, czyli do 3 kwietnia 2014 (art. 76 ust. 3 i 4 ustawy żłobkowej).

Pielęgniarki i położne zaangażowane 4 kwietnia br. w charakterze opiekunek do dzieci zachowują prawo wykonywania zawodu przez czas tego zatrudnienia, ale nie dłużej niż przez 15 lat (art. 77 ustawy żłobkowej).

Ponadto po wprowadzeniu ustawy żłobkowej pracownikom wydłużyła się norma dobowa czasu pracy, z wcześniejszych 7 godzin 35 minut (właściwych dla personelu ZOZ) do 8 godzin, a tygodniowa z 37 godzin 55 minut do 40 godzin.

– Równocześnie z ustawą weszło w życie rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 25 marca 2011 w sprawie zakresu programów szkoleń dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym, wolontariusza oraz dziennego opiekuna (DzU nr 69, poz. 368, dalej rozporządzenie). Do kogo jest adresowane?

Rozporządzenie określiło zakres programów szkole- niowych, które mają realizować firmy przygotowujące osoby do wypełniania funkcji w żłobkach lub klubach dziecięcych jako opiekunowie, wolontariusze czy dzienni opiekunowie. Ma to m.in. ułatwić przekwalifikowanie się na opiekuna małego dziecka np. bezrobotnej.

Ponadto potrzebne są nowe osoby, które będą pracować np. w firmowych klubach dziecięcych. Mogą je zakładać i dofinansować pracodawcy dla rodziców, którzy zostawiają tam swoje pociechy.

Na zachętę ustawodawca pozwala zwiększyć odpis na fundusz socjalny o 7,5 proc. przeciętnego wynagrodzenia na  pracownika. Taki odpis jest podatkowym kosztem przy wpłacie na rachunek funduszu. Odpisy za żłobek są kosztem firmy i pracodawca, który zapewnia opiekę dzieciom pracujących rodziców, może odliczyć te wydatki od przychodu firmy.

– Do wydania rozporządzenia w sprawie zakresu programów szkoleń dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym, wolontariusza oraz dziennego opiekuna ministra pracy i polityki społecznej upoważnił art. 49 ustawy z 4 lutego 2011 o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech (DzU nr 45, poz. 235, dalej ustawa). Czy nie wystarczyłoby wskazanie tych wymogów w ustawie?

Trudno byłoby w niej zawrzeć dość rozbudowane zakresy pro- gramowe szkoleń. Tym bardziej  że specyficzne są zadania opie- kuńcze, wychowawcze i edukacyjne żłobków, klubów dziecięcych oraz dziennego opiekuna, a muszą one zapewnić odpowiedni poziom ich realizacji.

– Kto zatem od 4 kwietnia może opiekować się małymi dziećmi do lat trzech?

Opiekę taką mogą sprawować tylko osoby mające odpowiednie wykształcenie. Takie zajęcia może wykonywać osoba z co najmniej z średnim i taka, która przed zatrudnieniem jako opiekun odbyła 280-godzinne szkolenie.

Przynajmniej 80 godzin musi odbyć w formie zajęć praktycznych, polegających na sprawowaniu opieki nad dzieckiem pod kierunkiem opiekuna z kwalifikacjami. Może nim być: pielęgniarka, położna, opiekunka dziecięca, nauczyciel wychowania przedszkolnego, nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej lub pedagog opiekuńczo-wychowawczy.

Ustawa żłobkowa wprowadza też wymogi dla dziennego opiekuna. Może nim być osoba, która – oprócz wykształcenia – m.in. daje rękojmię należytego sprawowania opieki, nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza ta nie została jej zawieszona ani ograniczona, nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne, ma warunki lokalowe zapewniające bezpieczną opiekę nad dzieckiem.

– Jakie zagadnienia obejmują szkolenia?

Zakres programu szkolenia wskazany w rozporządzeniu istotnie wpływa na wspomaganie rozwoju i edukacji małych dzieci. Dotyczy to troski o ich zdrowie, żywienie, higienę oraz rozwój poznawczy, społeczny, emocjonalny i fizyczny. 35 godzin opiekun musi poświęcić poznaniu i podniesieniu innych kompetencji.

Chodzi o zagadnienia związane z jego odpowiedzialnością prawną, zasadami udzielania dziecku pierwszej pomocy. Obejmuje też poznanie przepisów bhp, umiejętność radzenia sobie ze stresem i rozwiązywania problemów, a także emisję głosu. Małe dzieci wymagają bowiem bardzo łagodnego i spokojnego tonu wypowiedzi, bo źle reagują na podniesiony głos.

– A co z tymi, którzy mieli lub mają już doświadczenie w pracy z maluchami i zechcą ubiegać się o zatrudnienie jako opiekun w żłobku lub klubie dziecięcym?

Jeśli taka osoba ma minimum dwuletnie doświadczenie w pracy z dziećmi w wieku do lat trzech, ale nie pracowała z nimi przez co najmniej pół roku bezpośrednio przed podjęciem zatrudnienia jako opie- kun, musi odbyć 80-godzinne szkolenie uzupełniające.

Zgodnie z § 2 rozporządzenia obejmuje ono stymulowanie wszech- stronnego rozwoju dziecka (60 godzin) i kompetencje opiekuna dziecka (20 godzin). Musi to zrobić w ciągu pół roku od rozpoczęcia pracy jako opiekun.

– Czy odbyte szkolenie dla opiekunów potwierdza egzamin?

Zgodnie z rozporządzeniem szkolenia – oprócz niezbędnej teorii – mają być prowadzone  aktywnie, w formie warsztatów lub ćwiczeń. Powinny kończyć się uzyskaniem certyfikatu zaliczenia szkolenia z uwzględnieniem odbycia zajęć praktycznych.

Firmy szkoleniowe już ubiegają się o moż- liwość prowadzenia szkoleń, wnioskują do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej o zatwierdzenie szczegółowego programu szkoleń z umową o praktyczną naukę zawodową, podając kwalifikacje kadry prowadzącej i wzór certyfikatu.

Po akceptacji resortu uzyskają zgodę na ich prowadzenie na pięć lat, a nazwa firmy znajdzie się w wykazie w Biuletynie Informacji Publicznej.

– Rozporządzenie dotyczy nie tylko pracowników. Odnosi się także do osób sprawujących funkcje opiekuńcze nad maluchami na zlecenie czy nawet wolontariuszy.

Żłobki lub kluby dziecięce mogą korzystać z pomocy wolontariuszy. Te osoby też muszą być przygotowane do wykonywania tych zadań. Przed rozpoczęciem pracy w żłobku czy klubie dziecięcym ma to im zapewnić 40-godzinne szkolenie prowadzone w formie warsztatów lub ćwiczeń.

Z kolei dzienny opiekun to osoba fizyczna zatrudniana przez gminę na podstawie umowy o świadczenie usług, do której  stosuje się regulacje kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia.

Opiekuje się maksymalnie pięciorgiem dzieci, a gdy w grupie znajduje się takie, które nie ukończyło pierwszego roku życia, jest niepełnosprawne lub wymaga szczególnej troski, może ich być maksymalnie troje w wieku od ukończenia przez nie 20 tygodnia życia.