Sprzedaż na pokazach i wycieczkach – łatwiejsze odstąpienie od umowy

Telefony zapraszające na specjalne pokazy, na których można otrzymać wartościowy prezent, albo na spotkania z zabawnym kabareciarzem podczas organizowanych wycieczek, którego występ okraszony jest okazjonalną ofertą niepowtarzalnych produktów w podejrzanie wysokich cenach – niejedna osoba odebrała połączenia od sprzedawców zapraszających na takie eventy. I nie trzeba być osobą starszą, seniorem, aby natknąć się na podobne natrętne próby wykorzystania naszej słabości do darmowych lub promocyjnych ofert, zwłaszcza gdy zaproszenia te odwoływały się do naszej wyjątkowości ze wskazaniem, że zostaliśmy wylosowani lub wytypowani spośród dużo większej grupy osób.

Jak to działało?

Sztuczki, jakie przykładowo stosowano, opierały się na sprzedaży towarów w znacznie zawyżonych cenach, najczęściej w systemie sprzedaży ratalnej. Wszystkie dokumenty podpisywano oczywiście w trakcie pokazów, podczas których konsument omamiany był na różne sposoby przez wykwalifikowanych sprzedawców. Innym razem namawiano do zaciągania pożyczek na „wyjątkowo” korzystnych warunkach. Dodatkową pułapką było pobieranie podczas takich pokazów płatności od klientów z jednoczesnym przyjęciem towaru i zrzeczeniem się możliwości odstąpienia od umowy.

Naprzeciw tym praktykom wychodzi od 1 stycznia 2023 roku nowelizacja ustawy o prawach konsumenta1, implementująca dyrektywę Omnibus do polskiego prawa.

Czytaj więcej

Konsumenci

Zakupy online - nowe problemy konsumentów

Po zamknięciu galerii handlowych coraz częściej kupujemy ubrania i buty przez internet. Sklepy i aplikacje zaczęły też oferować klientom możliwość wyprzedaży ich własnych szaf. To nowe okazje do sporów.

Nasuwa się tu pytanie, czy zmiany te stanowią nową jakość, chroniąc zwłaszcza osoby starsze?

Celne uderzenie w oszustów

Nowe przepisy są dokładnie wymierzone w przedsiębiorców organizujących sprzedaże właśnie na pokazach, wycieczkach, a także w akwizytorów, może trochę rzadziej już spotykanych. Motywy oraz treść dyrektywy Omnibus nie mówią za wiele na ten temat, tak jakby problem był mniej obecny w innych krajach UE, tak bardzo jak w Polsce. Przepisy wskazują jednak wyraźnie, że państwa członkowskie mogą wprowadzać prawa umotywowane ochroną konsumenta „w odniesieniu do agresywnych lub wprowadzających w błąd praktyk marketingowych lub sprzedażowych w kontekście nieumówionych wizyt przedsiębiorcy w domu konsumenta lub wycieczek zorganizowanych przez przedsiębiorcę, których celem lub skutkiem jest promocja lub sprzedaż produktów konsumentom”2. Za dyrektywą polska ustawa wydłuża okres odstąpienia od umowy z 14 na 30 dni w wypadku, gdy sprzedaż dokonana jest poza lokalem przedsiębiorcy w trakcie nieumówionej wizyty przedsiębiorcy (akwizycja) w miejscu zamieszkania konsumenta albo podczas pobytu konsumenta na wycieczce. A jeśli sprzedawca nie poinformuje jasno i wyraźnie o tym terminie konsumenta, to termin odstąpienia od umowy wydłuża się aż do 12 miesięcy.

Zakaz pobierania opłat

Co prawda przy sprzedaży na pokazach pozostaje nadal 14 dni na odstąpienie od umowy, ale sytuacja tych „przedsiębiorców” nieco się zmienia, gdyż obecne przepisy zamykają drzwi do praktyk typu: skłonienie do podpisania oświadczenia przyjęcia bezwartościowych prezentów z pokazu, za które ostatecznie konsument będzie obarczany wysokimi ratami kredytu. Ustawa o prawach konsumenta wprowadza zakaz pobierania jakiejkolwiek opłaty za towar aż do upłynięcia czasu prawa do odstąpienia od umowy. Dotyczy to wprost wycieczek, pokazów oraz sprzedaży podczas niezapowiedzianej wizyty u konsumenta3. Wyjątek stanowić będzie przypadek, kiedy sprzedaż odbędzie się w domu konsumenta na jego wyraźne życzenie.

PRZYKŁAD

Konsument został zaproszony na wycieczkę przez przedsiębiorcę świadczącego usługi finansowe. Podczas wycieczki jest namawiany do skorzystania z usług finansowych oferowanych przez to przedsiębiorstwo. Przy czym podpisanie umowy z przedsiębiorcą na wycieczce będzie wiązać się z promocyjnymi warunkami współpracy.

Artykuł 7ab ustawy o prawach konsumenta, począwszy od 1 stycznia 2023 r., zabrania zawierania umów dotyczących usług finansowych na pokazach lub wycieczkach, w tym zaciągania pożyczek czy kredytów. Ustęp drugi tego artykułu rozszerza zakaz na sprzedaż ratalną czy na kredyt towarów proponowanych podczas tych dwóch wydarzeń. Według obecnego prawa nikt nie powinien już wrócić z rzeczą zakupioną na pokazie za promocyjną cenę 500 zł, wartą 300 zł, dodatkowo zakupioną na raty z dodatkowymi prowizjami i opłatami. Oczywiście warto jednak zawsze dokładnie przyjrzeć się ewentualnemu dokumentowi, który podczas takiego pokazu zostanie nam przedstawiony. Pokazy jako takie pozostają w pełni legalne, sprzedaż towarów na nich również (całkowicie zabronione są tylko usługi finansowe!), tylko droga do szybkiego wzbogacenia się nieuczciwego przedsiębiorcy staje się na szczęście znacznie bardziej wyboista.

PRZYKŁAD

Konsument zostaje zaproszony na pokaz ekskluzywnych urządzeń AGD, po pokazie pod pozorem promocyjnej ceny zostaje namówiony, żeby „tu i teraz” zapłacić, odebrać zakupiony sprzęt wraz z oświadczeniem, że zrzeka się prawa do odstąpienia od zawartej umowy sprzedaży.

Nowo wprowadzone przepisy zakazują tego typu praktyk, gdyż nie pozwalają przyjmować zapłaty od konsumentów przed upływem terminu do odstąpienia od umów zawartych na pokazach lub wycieczkach4. Co powoduje, że konsument nie będzie już dokonywał płatności pod presją sprzedawcy, na pokazie czy wycieczce, będzie mógł w sposób przemyślany, w zaciszu domowym, przeanalizować opłacalność skorzystania z oferty przedsiębiorcy.

Co istotne, naruszenie tych przepisów stanowi wykroczenie – zgodnie z art. 139c kodeksu wykroczeń5.

Podsumowując powyższe – łatwo zauważyć, że zakazanie pobierania od konsumentów podczas pokazów czy wycieczek środków pieniężnych powinno skutecznie wyeliminować wszystkie te eventy, które były przeprowadzane w celach niegodziwych.

Sprzedaż poza lokalem przedsiębiorcy

Przedsiębiorcę, który sprzedaje nam coś na wycieczce, pokazie czy też podczas nieoczekiwanej wizyty w naszym domu, dotyczą liczne obowiązki, jak każdego dokonującego sprzedaży poza lokalem przedsiębiorcy. Musi on poinformować konsumenta w sposób jasny i wyraźny, między innymi, o:

- wszelkich danych pozwalających zidentyfikować jego firmę (wszystkie dane firmy, które w razie wątpliwości można spróbować sprawdzić);

- danych kontaktowych, dzięki którym konsument może szybko się z nim skontaktować – adres, telefon, mail (brak któregokolwiek z dwóch ostatnich może już wzbudzić jakieś podejrzenia);

- terminie odstąpienia od umowy, warunkach reklamacji i jej ewentualnym przebiegu;

- sposobie i terminie zapłaty (należy pamiętać, że w wypadku wycieczek, pokazów i akwizycji, inaczej niż przy innej sprzedaży poza lokalem, przedsiębiorca nie może pobrać zapłaty aż do momentu zakończenia terminu odstąpienia od umowy);

- istnieniu i treści gwarancji;

- sposobie zwrotu towaru i ewentualnych możliwych kosztach6.

Dokument umowy sprzedaży powinien być wydany konsumentowi na trwałym nośniku, zatem na papierze, ewentualnie drogą elektroniczną, o ile klient wyrazi zgodę. Wszystkie informacje muszą zostać przedstawione konsumentowi najpóźniej w chwili podpisania umowy sprzedaży.

Jak odstąpić od takiej umowy?

Obecnie proces ten jest bardzo uproszczony. Dokonując zakupu podczas pokazu czy wycieczki konsument jest traktowany, jakby kupił rzecz ruchomą przez internet – jeśli ktoś rozmyśli się podczas pokazu, to będzie mógł bez problemu oddać towar bez żadnej konsekwencji. Biorąc pod uwagę zakaz pobierania opłaty przez okres trwania prawa odstąpienia od umowy, konsument ten jest nawet w korzystniejszej sytuacji niż klient sklepu z branży e-commerce. Żaden oszukany senior nie powinien już spotkać się z sytuacją, że po kilku dniach dowiaduje się o prawdziwej wartości otrzymanego towaru, a raty kredytu są znacznie wyższe niż faktyczna jego cena. W takiej sytuacji należy złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy (drogą papierową, elektroniczną lub wypełniając specjalny formularz online) w terminie 14 lub 30 dni (w zależności od eventu), a przedsiębiorca ma obowiązek przesłać niezwłocznie potwierdzenie jego otrzymania. I jak mówi artykuł 31 ustawy – taka umowa zostanie uznana za niezawartą7.

Konsument powinien odesłać zakupiony towar na koszt przedsiębiorcy (chyba że zostanie wybrana inna niż najtańsza opcja wysyłki) w ciągu 14 dni od daty odstąpienia od umowy. Nie ma takiej konieczności w wypadku, kiedy przedsiębiorca decyduje się odebrać towar samodzielnie.

— Piotr Pałucki – specjalista z zakresu prawa autorskiego, mediów i nowych technologii, prawa konkurencji oraz prawa pracy

Przypisy:

1 Ustawa z 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2022 r., poz. 2581)

2 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161, art. 3, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32019L2161

3 Ustawa o prawach konsumenta, art. 17a, ustawa z dnia 30 maja 2014 r.

4 Art. 17a Przedsiębiorca nie może przyjąć płatności przed upływem terminu, o którym mowa w art. 27 ust. 1 albo 2, w przypadku zawarcia umowy podczas wycieczki albo nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta, albo pokazu, chyba że pokaz został zorganizowany w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta na jego wyraźne zaproszenie

5 § 1. Kto w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa przyjmuje od konsumenta płatność przed upływem terminu do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, w przypadkach określonych w art. 17a ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, podlega karze grzywny.

§ 2. Jeżeli przedsiębiorcą jest podmiot niebędący osobą fizyczną, odpowiedzialność przewidzianą w § 1 ponosi osoba kierująca przedsiębiorstwem lub osoba upoważniona do zawierania umów z konsumentami

6 Porównaj: tamże, rozdział 3, art. 12

7 Porównaj tamże, art. 31