Greenhouse Gas Protocol a obowiązujące zasady raportowania

Budowanie wartości poprzez zrównoważony rozwój służy przedsiębiorstwom nie tylko do uzyskania przewagi konkurencyjnej, ale również do pozyskania atrakcyjnego finansowania, gdyż coraz więcej banków i innych instytucji finansowych uwzględnia zrównoważenie biznesu i wysokość emisji gazów cieplarnianych przy ocenie zdolności kredytowej. Dodatkowo w związku z przyjęciem Corporate Sustainability Reporting Directive (dalej: dyrektywa CSRD) wiele przedsiębiorstw już od 1 stycznia 2024 r. objętych zostanie obowiązkiem obliczania śladu węglowego i raportowania w tym zakresie. Organizacje, które potrafią zmierzyć swój ślad węglowy, mogą zarządzać poziomem emisji poprzez modyfikację swoich działań i procesów. Bez tego pomiaru nie jest możliwe redukowanie emisji i uzyskanie neutralności klimatycznej.

Czym jest GHG Protocol

GHG Protocol to globalny standard, zgodnie z którym przedsiębiorstwa i inne organizacje mierzą swój ślad węglowy i zarządzają emisją gazów cieplarnianych. Prace nad standardem rozpoczęły się w 1998 roku, a pierwszy standard został wydany w roku 2001. Na GHG Protocol składają się:

- The GHG Protocol Corporate Accounting and Reporting Standard,

- The Scope 2 Guidance,

- The Corporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard.

Uzupełnieniem standardu są różnego rodzaju wskazówki oraz narzędzia, które jednak nie stanowią samego standardu.

Standard zawiera wiele definicji i skrótów, które weszły do języka potocznego. Ślad węglowy (ang. carbon footprint) to suma emisji gazów cieplarnianych emitowanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną organizację, produkt, zdarzenie czy osobę. Zgodnie z GHG ślad węglowy wyrażany jest jako ekwiwalent dwutlenku węgla (ekwiwalent CO2). Jest to uniwersalna jednostka miary wskazująca potencjał globalnego ocieplenia (ang. global worming potential, GWP). Każdy z sześciu gazów cieplarnianych ma inną zdolność tworzenia efektu cieplarnianego i z tego względu przyjęto GWP jako wskaźnik służący do oceny emisji lub braku emisji różnych gazów cieplarnianych według wspólnej bazy. Ekwiwalent CO2 pozwala na mierzenie i porównywanie emisyjności różnych działalności, co jest bardzo ważne dla interesariuszy chcących ocenić wpływ organizacji na środowisko naturalne i klimat. Gazy cieplarniane o wysokim GWP emitowane nawet w niewielkich ilościach zwiększają znacząco ślad węglowy danego przedsiębiorstwa.

Zgodnie z GHG Protocol rachunkowość i raportowanie emisji gazów cieplarnianych powinny być oparte na następujących fundamentalnych zasadach:

- Istotność dla użytkowników (ang. relevance) – zakres informacji o gazach cieplarnianych powinien odzwierciedlać źródła emisji i być odpowiedni do wspierania decyzji zewnętrznych i wewnętrznych użytkowników.

- Kompletność – pomiar i raportowanie powinno uwzględniać wszystkie źródła emisji gazów cieplarnianych i działania w ramach ustalonych granic raportowania (należy ujawnić i uzasadnić wszelkie szczególne wyłączenia).

- Spójność – organizacja powinna stosować spójne metodologie, aby umożliwić porównanie zmian w emisji w czasie. W przejrzysty sposób powinny być dokumentowane wszelkie zmiany w danych, granicach raportowania, metodach lub innych istotnych czynnikach.

- Przejrzystość – wszystkie istotne kwestie powinny być zaprezentowane w sposób rzeczowy i spójny, w oparciu o jasny ślad rewizyjny. Należy ujawnić wszelkie istotne założenia i dokonać odpowiednich odniesień do zasad rachunkowości, metodologii i źródeł danych.

- Dokładność – należy upewnić się, że ilościowy pomiar emisji gazów cieplarnianych nie jest systematycznie zawyżany ani zaniżany w stosunku do rzeczywistej emisji i na tyle, na ile jest to możliwe, wyeliminować niepewność szacunków. Raportowanie powinno być na tyle dokładne, aby umożliwić użytkownikom podejmowanie decyzji z wystarczającą pewnością co do integralności danych i zaraportowanych informacji.

Ważne granice raportowania

W celu pomiaru emisji gazów cieplarnianych organizacja powinna w pierwszej kolejności określić organizacyjne granice raportowania, czyli ustalić, jakie operacje będące własnością organizacji lub przez nią kontrolowane będą objęte raportowaniem. Przy ustalaniu granic organizacyjnych raportowania można stosować podejście kapitałowe albo kontrolne (ang. equity, control approach). Następnie należy ocenić, jakie są granice operacyjne emisji. Ocena ta pozwala organizacji ustalić, jakie operacje i źródła powodują emisję bezpośrednią i pośrednią, oraz zdecydować, jaki będzie zakres rozliczania i raportowania emisji pośrednich.

Ślad węglowy, czyli emisję gazów cieplarnianych wyrażoną w ekwiwalencie CO2, kalkuluje się w trzech zakresach:

- Zakres 1 – obejmuje emisje bezpośrednie, czyli pochodzące ze źródeł, które należą do organizacji i są przez nią kontrolowane, ale także emisje związane z ubytkiem czynników chłodniczych, np. z urządzeń klimatyzacyjnych użytkowanych przez organizację.

- Zakres 2 – obejmuje pośrednie emisje energetyczne, związane z zakupioną przez organizację energią elektryczną, cieplną, parą technologiczną, chłodem. Są to emisje, które powstają poza organizacją.

- Zakres 3 – obejmuje, podobnie jak zakres 2, emisje, które powstają poza organizacją inne niż te objęte zakresem 2. Są to emisje związane z zakupionymi przez organizację surowcami, usługami lub produktami, ale także emisje związane z wynajmowanymi aktywami, użytkowaniem wytworzonych przez organizację produktów, zagospodarowaniem odpadów, czy emisje związane z podróżami służbowymi pracowników. W ramach zakresu 3 wyszczególnione jest 15 kategorii emisji.

Ważne!

Obliczanie śladu węglowego to niejednorazowa czynność. Szacunek powinien być dokonywany corocznie, gdyż organizacje powinny śledzić, jak zmienia się wielkość emisji, aby ocenić efektywność swoich działań prowadzących do niższej emisji.

Spójność standardów raportowania dotyczącego rozwoju z GHG Protocol

Protokół dotyczący gazów cieplarnianych (GHG) stanowi dla wielu podmiotów podstawę pomiaru emisji gazów cieplarnianych.

Wiele organów i instytucji ustanawiających standardy w różnych jurysdykcjach opracowało w ostatnim czasie wiążące wymogi dotyczące sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, a podmioty raportujące oczekiwały, że standardy te będą zawierały referencje do GHG Protocol w odniesieniu do zasad pomiaru i raportowania śladu węglowego.

Główne standardy raportowania zrównoważonego rozwoju, które zawierają odniesienia do GHG Protocol, to:

- Europejskie Standardy Zrównoważonego Raportowania (ang. European Sustainability Reporting Standards, ESRS), które będą obowiązywać jednostki w Unii Europejskiej zgodnie z dyrektywą CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive).

- MSSF S2 Ujawnienia dotyczące zagadnień klimatycznych (ang. IFRS S2 Climate-related Disclosures).

- Zasady raportowania klimatycznego wydane przez amerykańską Komisję Papierów Wartościowych i Giełd (ang. U.S. SEC Rule: The Enhancement and Standardization of Climate-Related Disclosure for Investors).

Największe podmioty będą sporządzać obowiązkowe raportowanie zrównoważonego rozwoju zgodnie z ESRS już za rok 2024. Również IFRS S2 w niektórych jurysdykcjach wchodzi w życie już w bieżącym roku (na przykład w Kanadzie, Japonii czy Australii).

IFRS S2 zawiera bezpośrednie przekierowanie do standardu GHG Protocol (A Corporate and Accounting Reporting Standard (2004); Greenhouse Gas Protocol Corporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard (2011). Inny standard pomiaru może być stosowany, jeśli jest wymagany przez daną jurysdykcję. W IFRS S2 wskazano wersje GHG Protokol, co oznacza, że jeśli ulegnie on zmianie, zostanie wprowadzony w życie dopiero przy przeglądzie IFRS i zmianie IFRS S2. Jednostki mogą stosować inne standardy pomiaru, jeśli były one stosowane w roku poprzedzającym implementację standardu. W odniesieniu do granic organizacyjnych podmioty mogą stosować zarówno podejście kapitałowe, jak i kontrolne, co również jest spójne z zapisami GHG Protocol. GHG Protocol zezwala na raportowanie jedynie zakresu 1 i 2, natomiast w IFRS S2 zakres 3 jest obowiązkowy, jednak w pierwszym roku raportowania można skorzystać ze zwolnienia i nie raportować tego zakresu.

Również ESRS E1 Zmiany klimatyczne odnosi się bezpośrednio do GHG Protokol. ESRS 1 wymaga korzystania z GHG Protocol Corporate Standard (2004), włączając w to Scope 2 Guidance (2015), the Scope 3 Standard (2011), Product Standard (2011), Agriculture Guidance (2014) oraz the Land use, Land-use Change, and Forestry Guidance for GHG Project Accounting (2006). Organizacja może stosować również wymogi normy ISO 14064-1:2018. Jeżeli przedsiębiorstwo stosuje już metodologię rozliczania gazów cieplarnianych określoną w tej normie, powinno mimo wszystko przestrzegać wymagań GHG Protocol, na przykład dotyczących granic raportowania i ujawniania rynkowych emisji gazów cieplarnianych z zakresu 2. W odniesieniu do granic organizacyjnych ESRS E1 zezwala jedynie na podejście kontrolne. Podobnie jak IFRS S2, ESRS E1 wymaga raportowania zakresu 3, jednak pozwala na raportowanie jedynie zakresu 1 i 2 w pierwszym roku raportowania.

Zdaniem autorki

Zarówno IFRS S2, jak i ESRS E1 odnoszą się bezpośrednio do GHG Protocol i wykazują dużą zgodność z tym standardem, choć w praktyce mogą wystąpić pewne różnice, które mogą mieć potencjalny wpływ na raportowany wolumen emisji gazów cieplarnianych.

Przykładem takiej różnicy może być ujęcie w raportowaniu dotyczącym zrównoważonego rozwoju emisji w jednostce zależnej nabytej w okre-

sie sprawozdawczym. Zgodnie z GHG Protocol organizacja raportuje źródła emisji zgodnie z przyjętymi i zadekla-