Opinia ws. polskiego komornika i zasad rozliczania VAT od licytowanych nieruchomości

W czwartek Juliane Kokott przedłożyła opinię w sprawie Mariana Macikowskiego – działającego jako komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Chojnicach przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Gdańsku (sygnatura sprawy C-499/13).

Sprawa została zainicjowana odesłaniem prejudycjalnym Naczelnego Sądu Administracyjnego, a dotyczy wykładni przepisów dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej [dyrektywa VAT].

Okoliczności sprawy

W lutym 2007 r. Marian. Macikowski, działając jako komornik sądowy, prowadził postępowanie egzekucyjne wobec przedsiębiorstwa mającego siedzibę w Polsce, w ramach którego przeprowadził sprzedaż egzekucyjną nieruchomości będącej własnością tego przedsiębiorstwa. Cena przybicia, wynosząca 1 424 201 zł, została przez nabywców zapłacona w całości na rachunek sądu, a przeniesienie własności stało się prawomocne w sierpniu 2007 r. Marian Macikowski sporządził następnie plan podziału sumy, w którym wskazał kwotę 256 823,13 zł jako podatek od towarów i usług należny od ceny sprzedaży nieruchomości, do zapłaty na rachunek Urzędu Skarbowego w Chojnicach. Następnie wystąpił on do Sądu Rejonowego w Chojnicach o przekazanie na jego rachunek kwoty 256 823, 13 zł, aby jako płatnik mógł uiścić podatek VAT należny z tytułu przeniesienia własności zlicytowanej nieruchomości spółki. Sąd Rejonowy w Chojnicach przekazał tę kwotę na rachunek komornika dopiero po uprawomocnieniu się planu podziału. W konsekwencji komornik wystawił fakturę VAT dokumentującą sprzedaż nieruchomości 31 sierpnia 2009 r., zaś o zapłacie podatku poinformował organ podatkowy 2 września 2009 r.

W czerwcu 2009 r. organ podatkowy, na podstawie polskich przepisów o VAT, wydał decyzję o odpowiedzialności M. Macikowskiego jako płatnika z tytułu niewpłaconego należnego podatku od sprzedaży nieruchomości. Zdaniem organu podatkowego, prowadząc postępowanie egzekucyjne, miał on obowiązek już w listopadzie 2007 r. wystawić fakturę VAT w imieniu dłużnika będącego dostawcą nieruchomości oraz uiścić ten podatek.

Zaskarżając decyzję organu podatkowego do Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku, M. Macikowski podniósł, że nie mógł dysponować kwotą uzyskaną z licytacji nieruchomości, ponieważ znajdowała się ona na rachunku depozytowym sądu. Dopóki sąd nie zatwierdził prawomocnie przedstawionego przez niego pod koniec października 2008 r. planu podziału tej kwoty, nie był on w stanie uiścić podatku.

Rozpoznający sprawę Naczelny Sąd Administracyjny, który skierował do Trybunału pytania prejudycjalne w omawianej sprawie, powziął wątpliwości, co do zgodności wskazanych polskich przepisów z prawem Unii. Zmierza on do ustalenia, czy przepisy polskiej ustawy VAT, w zakresie w jakim obarczają odpowiedzialnością komornika sądowego jako płatnika podatku VAT, za zapłatę podatku VAT od sprzedaży nieruchomości w ramach postępowania egzekucyjnego, są zgodne z przepisami prawa Unii. Ponadto NSA pragnie ustalić, czy przepisy krajowe, które przewidują, że komornik, w razie niewykonania swoich obowiązków jako płatnika, odpowiada całym swoim majątkiem, są, w świetle prawa UE, zgodne z zasadą proporcjonalności.

Opinia rzecznika

W dzisiejszej opinii rzecznik generalna zaproponowała stwierdzenie przez Trybunał, że przepisy dyrektywy VAT nie sprzeciwiają się krajowej regulacji, według której przy dostawie nieruchomości dokonywanej w trybie egzekucji na komornika sądowego prowadzącego tę egzekucję zostaje nałożony obowiązek obliczenia, pobrania i wpłacenia należnego podatku VAT, bez pomniejszenia tej kwoty o kwotę podatku naliczonego od początku okresu rozliczeniowego od osoby zobowiązanej do zapłaty podatku, a komornik ponosi odpowiedzialność za niewykonanie tego obowiązku całym swoim majątkiem, o ile działanie zgodnie z obowiązkiem nie zostaje uniemożliwione komornikowi poprzez działanie podmiotu trzeciego (np. sądu), na które nie ma on żadnego wpływu.

Rzecznik generalna podkreśliła przede wszystkim, że z polskich przepisów wynikają w ramach omawianej sprawy dwa różne obowiązki komornika sądowego: z jednej strony jest on bowiem obowiązany obliczyć wysokość podatku, pobrać go od podatnika i wpłacić we właściwym terminie organowi podatkowemu; z drugiej strony istnieje zaś odpowiedzialność własna komornika sądowego za podatek, który będzie on musiał zapłacić z własnego majątku w przypadku niewykonania swojego obowiązku pobrania.

O ile przepisy prawa Unii nie dopuszczają krajowych regulacji, które nakładałyby na komornika (dokonującego egzekucji) obowiązek zapłaty podatku, to w ujęciu polskich przepisów komornik sądowy nie staje się sam osobą zobowiązaną do zapłaty podatku. Jest on jedynie zobowiązany, za pomocą środków dłużnika, z którego majątku prowadzona jest egzekucja, do dokonania zapłaty podatku należnego od niego z tytułu pojedynczej transakcji. Osobą zobowiązaną do zapłaty podatku przy dostawie nieruchomości w drodze egzekucji pozostaje nadal dłużnik objęty egzekucją. W konsekwencji, polskie przepisy w przedmiocie obowiązku pobrania nałożonego na komornika sądowego nie naruszają wymogów określonych dyrektywą VAT, o ile działający z należytą starannością komornik może ten obowiązek faktycznie spełnić.

W odniesieniu do kwestii odpowiedzialności, rzecznik generalna przypomniała, że zgodnie z dyrektywą VAT państwa członkowskie mogą przewidzieć, że osoba inna niż osoba zobowiązana do zapłaty VAT będzie solidarnie odpowiedzialna za zapłatę VAT. Niemniej jednak przy wykonywaniu tego uprawnienia państwa członkowskie muszą w szczególności przestrzegać zasady proporcjonalności. Polskie regulacje mogą być uważane za proporcjonalne tylko w wtedy, gdy odpowiedzialność komornika jest związana z zachowaniem, jakie można mu osobiście zarzucić. Jeśli zatem niewykonanie jego obowiązków jako płatnika podatku zostało spowodowane działaniem osoby trzeciej to nie powinien on ponosić takiej odpowiedzialności.

Wreszcie, odnośnie do pytania, czy dyrektywa VAT sprzeciwia się obowiązkowi pobrania nałożonemu na komornika sądowego, jeśli musi on odprowadzić kwotę podatku z tytułu dostawy nieruchomości, bez pomniejszenia tej kwoty o kwotę podatku naliczonego od początku okresu rozliczeniowego do daty pobrania podatku od podatnika, rzecznik generalna podkreśliła, że w świetle dyrektywy państwa członkowskie mogą pobrać zaliczki od kwoty podatku VAT. Podatek odprowadzony przez komornika od pojedynczej transakcji może być uważany za taką zaliczkę. Zdaniem rzecznik generalnej taka regulacja nie narusza dyrektywy ani zasady neutralności podatkowej.

Podatki VAT Aplikacje/Egzaminy Prawnicze Komornicy Usługi, Ceny, Zarobki Prawnicze Orzecznictwo Sądów i Trybunałów

Pozostało 94% artykułu