Osoba, która w czasie orzeczonej niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres orzeczonej w nim niezdolności do pracy. Taką sankcję przewiduje art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1368 ze zm.). Na gruncie tej regulacji często dochodzi do sporów ubezpieczonych z ZUS.
Wykonywanie w czasie zwolnienia lekarskiego pracy zarobkowej oraz wykorzystywanie tego zwolnienia niezgodnie z celem to dwie alternatywne przesłanki utraty prawa do zasiłku chorobowego. Zatem utratę świadczenia spowoduje stwierdzenie przez ZUS tylko jednej z tych okoliczności.
Niezgodnie z celem
Za wykorzystywanie zwolnienia od pracy niezgodnie z jego celem uważa się nieprzestrzeganie wskazań lekarskich, np. nakazu leżenia w łóżku, zakazu wykonywania różnych prac domowych, czy pracy w gospodarstwie rolnym itp. Ubezpieczony nie powinien więc np. dźwigać ciężarów, pomagając przy przeprowadzce, remoncie albo budowie domu, gdy ma chory kręgosłup lub serce, czy też uprawiać sportów wymagających dużego wysiłku niewskazanych przy jego stanie zdrowia. Takie postępowanie jest bowiem sprzeczne z celem, w jakim udzielono zwolnienia lekarskiego. Tym celem jest podjęcie przez ubezpieczonego koniecznego leczenia i wypoczynku prowadzącego do odzyskania zdolności do pracy oraz podjęcia pracy lub działalności zarobkowej.
Zakazana aktywność
Wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie było wykorzystywane niezgodnie z jego celem, rozstrzyga właściwy oddział ZUS, uzyskując w miarę potrzeby opinię lekarza leczącego. Natomiast na etapie postępowania sądowego pomocna bywa opinia lekarza biegłego sądowego.
W orzecznictwie sądowym wyraźnie wskazano, że wykonywanie czynności, które mogą przedłużyć okres niezdolności do pracy, zawsze oznacza wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest bowiem odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. Przeszkodę w jego osiągnięciu może stanowić zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego, utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05).
