Opinie Biuro wykonało na wniosek Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego Małgorzaty Gersdorf.

Oto co zaleca opinia:

Po pierwsze usunięcie z projektu wszystkich przepisów dotyczących skargi nadzwyczajnej (nowego nadzwyczajnego środka kontroli orzeczeń przez nową izbę SN), gdyż, jak napisano w opinii, jest ona ze swojej natury niezgodna z podstawowymi zasadami praworządności. Szeroki zakres (jurysdykcji) Sądu Najwyższego w odniesieniu do skargi nadzwyczajnej oraz sposób, w jaki ma ona być sprawowana, budzą poważny niepokój co do zgodności stosownych przepisów z kluczowymi zasadami praworządności, a w szczególności z zasadą pewności prawa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Po drugie usunięcie przepisów wprowadzających ławników do Sądu Najwyższego, których wybierałby Senat. W ocenie autorów opinii, skutkowałby to ryzykiem upolitycznienia ich powołań i stawiałby niezależność ławników pod znakiem zapytania.

Po trzecie opinia postuluje rozważenie, czy jest właściwe przyznanie prezydentowi rozległych uprawnień w zakresie określenia regulaminu Sądu Najwyższego.

Po czwarte Biuro OBWE uważa, że każda zmiana wieku emerytalnego sędziów może mieć zastosowanie wyłącznie do sędziów powoływanych po wejściu ustawy w życie, nie zaś do sędziów zasiadających już w Sądzie Najwyższym, którzy powinni mieć możliwość sprawowania urzędu do chwili osiągnięcia wieku 70 lat tj. zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą. Jednocześnie winna być usunięta możliwość przedłużenia okresu zajmowania stanowiska sędziego SN, a także opcjonalnego wcześniejszego wieku emerytalnego dla sędziów SN będących kobietami.

Po piąte Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE powtarza zalecenie dotyczące drugiej ustawy — o Krajowej Radzie Sądownictwa, aby ponownie rozważyć, czy zasada wyboru sędziów do KRS przez Sejm jest właściwa, oraz utrzymać rozwiązanie, zgodnie z którym byliby oni nadal wybierani przez sędziów

Opinia potwierdza stwierdzenie z poprzedniej opinii z sierpnia 2017 r., dotyczących poselskiego projektu ustawy, zawetowanej przez prezydenta), że każde państwo ma prawo do reformy swojego wymiaru sprawiedliwości oraz ram prawnych, w których funkcjonują jego sądy i sędziowie, ale reforma sądownictwa musi odbywać się z poszanowaniem ugruntowanych międzynarodowych standardów dotyczących niezależności sądownictwa, podziału władzy i praworządności. Inicjując fundamentalne reformy wymiaru sprawiedliwości władze winny konsultować się z przedstawicielami sądownictwa i społeczeństwa, które winny odgrywać aktywną rolę w tym procesie.

Biuro deklaruje gotowość do dalszej pomocy i dzielenia się, w razie konieczności, swoją wiedzą specjalistyczną w celu dokonania reformy sądownictwa w Polsce.

Dodajmy, że spór między stroną rządowa a prezydentem dotyczący kilku istotnych rozwiązań obu ustaw: o Sądzie Najwyższym i KRS, wydaje się być na finiszu, a poseł Stanisław Piotrowicz, negocjator ze strony rządowej przewiduje, że obie ustawy mają być rozpatrywane w na najbliższym posiedzeniu Sejmu.