Kontakty z dzieckiem po rozwodzie: jak je ustalić

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi jasno: rodzice i ich dziecko mają prawo, a nawet obowiązek utrzymywania kontaktów, tj. przebywania ze sobą oraz porozumiewania się bezpośrednio, drogą korespondencyjną lub z pomocą środków komunikowania się na odległość.

Jeżeli dziecko mieszka stale z jednym z rodziców, np. po ich rozstaniu i ustaleniu przez sąd miejsca zamieszkania, co do zasady oczekuje się, że rodzice uzgodnią między sobą zakres i sposób kontaktów drugiego rodzica z dzieckiem, kierując się przy tym dobrem małoletniego i rozsądnymi życzeniami obu jego prawnych opiekunów. Dopiero gdy nie ma możliwości zgodnego ustalenia kontaktów, rozstrzyga o nich sąd rodzinny.

Czytaj także:

Co zrobić, gdy jeden rodzic utrudnia drugiemu kontakty z dzieckiem?

Na czym polega opieka naprzemienna?

Jak nie zerwać więzi z potomstwem?

Wniosek nieprocesowy

Sprawa o ustalenie kontaktów z małoletnim należy do tej kategorii spraw rodzinnych, które sąd prowadzi w trybie nieprocesowym. W związku z tym wszczyna się ją odpowiednim wnioskiem złożonym w sądzie rodzinnym, tj. sądzie rejonowym, w którego rejonie znajduje się miejsce zamieszkania dziecka.

Wniosek o ustalenie kontaktów powinien spełniać wymagania formalne przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego dla pism procesowych, w szczególności zawierać oznaczenie sądu, do którego został skierowany, dane wnioskodawcy (rodzica starającego się o kontakty) i uczestnika (drugiego rodzica) oraz oznaczenie rodzaju pisma.

Przede wszystkim jednak wniosek taki powinien wskazywać zakres i sposób kontaktów z małoletnim, których ustalenia wnioskodawca oczekuje od sądu, oraz zawierać wnioski dowodowe, których zadaniem będzie przekonanie sądu do ustalenia kontaktów odpowiadających wnioskodawcy.

Formułując zakres i sposób kontaktów, należy zwrócić uwagę na najważniejsze – czyli to, aby uwzględniały one dobro dziecka oraz były zgodne z jego rozsądnymi oczekiwaniami, ponieważ również sąd rodzinny zobowiązany jest kierować się przede wszystkim tymi okolicznościami, gdy ustala kontakty rodzica z małoletnim.

Oczekiwane kontakty powinny zostać sformułowane we wniosku możliwie najbardziej precyzyjnie, aby wyeliminować rozbieżności interpretacyjne między rodzicami w przyszłości. Na przykład można wnieść o ustalenie kontaktów bieżących z dzieckiem w co drugi weekend, wskazując miejsce, dzień, godzinę i sposób odbioru dziecka od rodzica sprawującego nad nim bezpośrednią opiekę oraz odprowadzenia go do niego z powrotem.

Co do kontaktów w szczególnych okresach roku można na przykład wnieść o ich ustalenie na część wakacji letnich czy ferii, ponownie wskazując dokładnie miejsce, dzień, godzinę i sposób odbioru, a potem odprowadzenia dziecka do rodzica, z którym mieszka.

Przebieg postępowania

Drugi rodzic jest uprawniony do wniesienia odpowiedzi na wniosek o ustalenie kontaktów. Ona również powinna spełniać wymagania formalne, a uczestnik powinien się w niej odnieść do twierdzeń wniosku i wskazać, w jakiej części zgadza się z zakresem i sposobem kontaktów oczekiwanych przez wnioskodawcę. W odpowiedzi powinno się sformułować również wnioski dowodowe uczestnika, których zadaniem jest przekonać sąd do jego racji.

Na kolejnym etapie postępowania, jeżeli nie dojdzie do skierowania na mediację, następuje rozprawa przed sądem rodzinnym, podczas której sąd wysłucha wnioskodawcę i uczestnika oraz przesłucha ich świadków, jeżeli zostali zgłoszeni w sprawie.

Sąd przeprowadza również postępowanie dowodowe, dopuszczając albo oddalając pozostałe wnioski dowodowe, np. z dokumentów lub opinii biegłych. Charakterystycznym dowodem zazwyczaj przeprowadzanym przez sąd rodzinny w sprawie o ustalenie kontaktów jest opinia Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS).

Opinia OZSS sporządzana jest po przeprowadzeniu badania wnioskodawcy, uczestnika i małoletniego przez zespół, w którego skład wchodzą najczęściej psycholog i pedagog, a niekiedy zespół ten może zostać poszerzony o psychiatrę. Badanie polega na zadawaniu pytań stronom i dziecku oraz na obserwacji zachowania rodziców i małoletniego. Opinia OZSS stanowi zwykle obszerny dokument, w którym opisuje się zastosowane metody badawcze, przebieg badania i ustalenia, a przede wszystkim wnioski, które powinny stanowić odpowiedź na pytania zadane zespołowi przez sąd rodzinny.

Typowym pytaniem, z którym sąd zwraca się do OZSS, jest określenie więzi emocjonalnej małoletniego z każdym z rodziców, ustalenie ich predyspozycji opiekuńczo-wychowawczych oraz sugerowanego przez zespół zakresu i sposobu kontaktów rodzica z małoletnim.