Wolno ustanawiać za wynagrodzeniem służebność przesyłu prądu, gazu, wody na prawie użytkowania wieczystego – przesądził Sąd Najwyższy w składzie siedmioosobowym. Jednocześnie jednak zatamował wielomilionowe roszczenia dotyczące starych urządzeń państwowych – tylko dla wodociągów katowickich wynoszą one ok. 60 mln zł. Zamknął drogę do występowania z roszczeniami za urządzenia dostarczające media wybudowane przez przedsiębiorstwa państwowe przed zawarciem umowy o użytkowanie wieczyste na gruntach Skarbu Państwa w czasie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej , tj. przed 1 lutego 1989 r.
5 mln za wodociąg
Pytanie zadał sobie sam SN, gdy trafiła do niego skarga kasacyjna Spółdzielni Mieszkaniowej Piast w Katowicach. Spółdzielnia zwróciła się z wnioskiem do Katowickich Wodociągów SA o ustanowienie służebności przesyłu. Chodziło o sieć kanalizacyjną i wodociągową przebiegającą przez nieruchomość, którą ma w użytkowaniu wieczystym. Sieć wybudowało w latach 70. ubiegłego wieku przedsiębiorstwo państwowe, poprzednik prawny katowickich wodociągów. Spółdzielnia zażądała 5,5 mln zł wynagrodzenia. Gdy spółka odmówiła jego zapłaty, spółdzielnia wystąpiła do sądu rejonowego. Ten pozew oddalił. Uznał, że o ustanowienie służebności może starać się tylko właściciel nieruchomości.
Podobnego zdania jak SR był Sąd Okręgowy w Katowicach. Przyznał, że Sąd Najwyższy orzekał różnie, ale SO jest zwolennikiem poglądu, jaki wyraził SN w postanowieniu z 28 marca 2014 r. (III CSK 174/13). Uznał, że służebność ma zapewnić przedsiębiorcy stabilny tytuł do korzystania z urządzeń i cudzej nieruchomości w określonym zakresie. Mimo że oba prawa: własności i użytkowania wieczystego, są do siebie podobne, to jednak są to odrębne dwie instytucje. Prawo użytkowania wieczystego nie gwarantuje stabilności prawa, ponieważ ustanawia się je na określony czas i razem z nim wygasłaby służebność.
Spółdzielnia wystąpiła ze skargą kasacyjną do SN. Ten nabrał wątpliwości i zapytał poszerzony skład: czy służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego, a jeżeli tak, to czy użytkownik może żądać ustanowienia takiej służebności wówczas, gdy urządzenia przesyłowe znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste.
Nie dla wszystkich
SN odpowiedział, że służebność może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego. Użytkownik nie może jednak skutecznie żądać jej ustanowienia, jeżeli urządzenia przesyłowe zainstalowane przez przedsiębiorstwo państwowe w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie.
