Nie są natomiast gospodarczymi sprawy (art. 10b § 3):
1) o podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu;
2) o wierzytelność nabytą od osoby nie będącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony.
Powyższe w sposób bezpośredni odnosi się do kwestii zaskarżalności wyroków w sprawach gospodarczych, mimo że w zasadzie zagadnienia kwalifikacji przedsiębiorców, spraw gospodarczych i właściwości sądów gospodarczych są przedmiotem rozważań przy konstruowaniu pozwu.
Kiedy wolno zaskarżyć...
Apelacja jest zwyczajnym środkiem zaskarżenia przysługującym od merytorycznego wyroku sądu I instancji, czyli rozstrzygającego co do istoty sprawy. Zgodnie z art. 367 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, apelacja przysługuje od wyroku sądu I instancji do sądu II instancji. Możliwość wniesienia apelacji, w tym również w sprawach gospodarczych, wynika wprost z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Apelacja jest dewolutywnym (sprawę na jej skutek rozpoznaje sąd wyższej instancji) i suspensywnym (wniesienie apelacji wstrzymuje uprawomocnienie się orzeczenia w zaskarżonym zakresie) środkiem odwoławczym.
Kodeks postępowania cywilnego przyjął zasadę skargowości polegającą na tym, że każdy wyrok sądu I instancji podlega zaskarżeniu bez względu na:
1) rodzaj sprawy,
2) wartość przedmiotu sporu czy
3) zakres zaskarżenia.
Apelacja w sprawach gospodarczych przysługuje od:
1) wyroku końcowego,
2) wyroku częściowego,
3) wyroku wstępnego,
4) wyroku łącznego,
5) wyroku uzupełniającego,
6) wyroku zaocznego – jedynie w przypadku, gdy zaskarża go powód,
7) postanowienia rozstrzygającego co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym,
8) wyroku wydanego w postępowaniu uproszczonym.
...i kto może
Zaskarżyć wyrok w drodze apelacji mogą jedynie uprawnione do tego podmioty, decydując jednocześnie o jego przedmiocie i zakresie zaskarżenia.
Henryk Pietrzkowski wskazuje, że dopuszczalność wniesienia apelacji uzależniona jest od kumulatywnego spełnienia kilku warunków, a mianowicie:
1) istnienia orzeczenia,
2) istnienia interesu prawnego we wniesieniu apelacji,
3) zachowania terminu przewidzianego dla apelacji,
4) możliwości zaskarżenia orzeczenia apelacją,
5) legitymacji podmiotu do wniesienia apelacji,
6) zachowania formy przewidzianej dla apelacji,
7) uiszczenia opłaty od apelacji.
Postępowanie apelacyjne oparte jest na zasadzie formalizmu procesowego. Tym samym czynności w nim podejmowane mają charakter zorganizowany pod względem formalnym.
Od jakiego wyroku
Apelacja może być wniesiona jedynie od wyroku istniejącego. Orzeczeniem nieistniejącym (sententia non existens) jest wydane przez właściwy organ, lecz pozbawione istotnych cech ustawowych, np. brak ogłoszenia wyroku, brak podpisu sędziego pod wyrokiem. Przedmiotem apelacji może być zatem jedynie orzeczenie istniejące, wszak nie jest możliwe zaskarżenie czegoś, co w świetle prawa nie istnieje.
Zgodnie z art. 367 § 2 k.p.c., apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako I instancji – sąd apelacyjny. Postępowanie apelacyjne pełni funkcję kontrolną w stosunku do wyroku sądu I instancji, co oznacza, że sąd odwoławczy ponownie rozpoznaje sprawę rozstrzygniętą przez sąd niższej instancji. Rozpoznanie ma charakter merytoryczny, ograniczony jedynie granicami zaskarżenia i nie sprowadza się tylko do kontroli legalności orzeczenia wydanego w I instancji.
W literaturze przedmiotu wyróżnia się dwa rodzaje apelacji: 1) pełną oraz 2) ograniczoną.
Apelacja pełna – oderwana jest od podstaw, tj. od reglamentowanej przez ustawodawcę listy możliwych zarzutów, zapewniając apelującemu pełną swobodę przy formułowaniu zarzutów apelacyjnych. Sąd II instancji ma obowiązek zastosować przepisy prawa materialnego, bez względu na stanowisko stron w zakresie zarzutów. Z kolei apelacja ograniczona występuje jedynie w postępowaniu uproszczonym oraz w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń. Jej funkcją nie jest ponowne rozpoznanie sprawy, a jedynie kontrola wyroku sądu I instancji. Co do zasady nie jest możliwe powoływanie nowych faktów i dowodów. Sąd odwoławczy związany jest apelacją ograniczoną, opartą na skatalogowanych przez ustawodawcę zarzutach[11].
Apelacja może zostać wniesiona jedynie przez podmiot posiadający zarówno legitymację jak i interes prawny do zaskarżenia wyroku. Tadeusz Ereciński zwraca uwagę, że legitymacja do wniesienia apelacji nie jest odpowiednikiem ogólnej legitymacji procesowej, ponieważ jej istnienie nie zależy od relacji danego podmiotu do przedmiotu sporu, lecz od relacji skarżącego do postępowania, w którym wydano zaskarżone orzeczenie[12].
Podmiotami uprawnionymi do wniesienia apelacji od wyroku są:
1) strona postępowania, lecz jedynie w przypadku, gdy jest pokrzywdzona rozstrzygnięciem sądu I instancji (gravamen),
2) każdy ze współuczestników postępowania samodzielnie,
3) interwenient uboczny (samoistny i niesamoistny),
4) prokurator (art. 60 § 2 KPC),
5) rzecznik praw obywatelskich (art. 14 pkt 4 RPOU w zw. z art. 60 § 2 k.p.c.),
6) rzecznik praw dziecka (art. 10 ust. 1 pkt 3 RPDU w zw. z art. 60 § 2 k.p.c.),
7) organizacje społeczne (art. 61 i 62 k.p.c.),
8) inspektor pracy (art. 631 i 632 k.p.c.),
9) powiatowy (miejski) rzecznik praw konsumentów (art. 633 i 634 k.p.c.).
Zwykle wyrok sądu I instancji zawiera rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu. W przypadku chociażby częściowego zaskarżenia wyroku sądu I instancji, zawarte w nim orzeczenie o kosztach pozostaje w zawieszeniu do czasu wydania wyroku przez sąd odwoławczy. Postanowienie rozstrzygające o kosztach procesu może być zaskarżone apelacją jedynie wtedy, gdy strona zaskarża wyrok co do istoty sprawy. Natomiast jeśli zamiarem strony jest zaskarżenie jedynie zawartego w wyroku postanowienia odnośnie do kosztów procesu, przysługuje jej wyłącznie zażalenie (art. 3941a § 1 pkt 9 k.p.c.), które powinno być wniesione w terminie określonym w art. 394 § 2 k.p.c. (art. art. 3941a § 2 k.p.c.). Jeśli strona zamiast zażalenia wniesie w tym przedmiocie apelację, naruszy tym samym termin, co skutkować będzie odrzuceniem wniesionego środka odwoławczego jako spóźnionego (art. 370 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).
Powyższe ma zastosowanie także do zamieszczonego w wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności. Zgodnie z przepisem art. 3941a § 1 pkt 3 k.p.c., stronie przysługuje zażalenie na postanowienie dotyczące nadania wyrokowi klauzuli natychmiastowej wykonalności do innego składu sądu I instancji, który wydał zaskarżone postanowienie.
Z czego najlepiej się uczyć
- Egzaminy Prawnicze Ministerstwa Sprawiedliwości. Tom 1–3 wydanie 2019
- Pozwy z prawa gospodarczego na przykładach i wzorach, J. Grędzińska, M. Rydlichowski, D. Wetoszka, 2. wyd. 2018
- Apelacje z prawa gospodarczego na przykładach i wzorach, J. Grędzińska, M. Rydlichowski, D. Wetoszka, 2. wyd. 2018
- Umowy gospodarcze w przykładach i wzorach, A. Kurczuk-Samodulska, K. Kuszlewicz, 4. wyd. 2018
- Prawo gospodarcze. Podręcznik dla aplikantów, D. Wetoszka, 2018
- Kodeks spółek handlowych. Orzecznictwo Aplikanta, J. Witas, 6. wyd. 2018
- Kodeks spółek handlowych, Edycja Sądowa, 30. wyd. 2019
- System Oznaczeń Kodeksowych, czyli jak pracować z kodeksami i pisać pisma procesowe, A. Irek, K. Wiśniewska, 2019
