KPA: zmiany dot. zasady zaufania

Nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego, która wejdzie w życie 1 czerwca 2017 r., wprowadzi zmiany do jednej z najważniejszych zasad ogólnych postępowania administracyjnego – tzw. zasady zaufania wyrażonej w art. 8 k.p.a.

Publikacja: 30.05.2017 06:50

KPA: zmiany dot. zasady zaufania

Foto: Fotorzepa, Dominik Pisarek

Art. 8 k.p.a. stanowi obecnie, że „organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej". W orzecznictwie i literaturze z zasady tej wywodzi się szereg gwarancji prawnych dla jednostki w relacji nie tylko z organem prowadzącym postępowanie, ale także z organami władzy w ogóle. Do gwarancji tych należą m.in.:

- wymóg zgodnego z prawem i sprawiedliwego prowadzenia postępowań oraz rozstrzygania spraw,

- wymóg działania w sposób zrozumiały dla uczestników,

- zakaz wyzyskiwania ich nieświadomości czy błędów,

- obowiązek wyjaśniania spraw w sposób wyczerpujący,

- obowiązek rozstrzygania wątpliwości na korzyść uczestników,

- konieczność zapewnienia przewidywalności i spójności działań organów administracji publicznej.

Nowość w procedurze

Od 1 czerwca 2017 r. treść omawianego przepisu zostanie rozbudowana i podzielona na dwa paragrafy. Dotychczasowy art. 8 zostanie doprecyzowany w § 1, który będzie stanowił, że „organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania".

Ponadto do art. 8 zostanie dodany § 2, regulujący zasadę określaną jako „zasada pewności prawa" lub „zasada uprawnionych oczekiwań". Będzie on stanowił, że „organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym". Zasada ta nie będzie jednak nowością w procedurze administracyjnej. Powołany przepis jedynie formalnie usankcjonuje jej funkcjonowanie, gdyż w dotychczasowej praktyce była ona wyinterpretowywana przez literaturę i orzecznictwo z ogólnej zasady zaufania wyrażonej w art. 8 k.p.a. (por. m.in. wyrok NSA z 9 października 2015 r., I OSK 1378/15; wyrok NSA z 29 stycznia 2016 r., II OSK 1346/14).

Racjonalne planowanie działań

U podstaw formalnego wprowadzenia tej zasady do Kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z uzasadnieniem nowelizacji, legło przekonanie ustawodawcy, że „strona, zwłaszcza jeżeli występuje do organu, z reguły w sprawach wymagających uprzedniego zaangażowania istotnych zasobów, w tym czasu, ma prawo układać swoje interesy w przekonaniu, że działając w dobrej wierze i z poszanowaniem prawa, nie naraża się na niekorzystne skutki prawne swoich decyzji. Chodzi tu zwłaszcza o skutki, których strona nie mogła przewidzieć w chwili ich podejmowania. Racjonalne planowanie działań strony wymaga zatem od organów administracji publicznej respektowania zasady nieodstępowania od utrwalonej praktyki, czy innymi słowy – zasady respektowania uprawnionych oczekiwań, wynikających z utrwalonej praktyki danego organu".

Zgodnie zatem ze znowelizowanym przepisem art. 8 § 2 organy prowadzące postępowania administracyjne, wydając rozstrzygnięcia, będą miały obowiązek kierować się utrwaloną praktyką własną i innych organów przy orzekaniu w sprawach takich samych (pod względem faktycznym i prawnym) sprawach.

Tożsamość faktów istotnych

Jak należy wnioskować z treści powołanego przepisu, który nie czyni w tym zakresie żadnych rozróżnień, omawiana zasada będzie oznaczała związanie utrwaloną praktyką nie tylko w ramach tego samego obszaru, organu czy instancji, ale w obrębie wszystkich organów rozstrzygających dany rodzaj spraw w skali całego kraju.

Przez taki sam stan faktyczny i prawny będzie zaś należało rozumieć nie tyle pełną zgodność wszystkich okoliczności sprawy i mających do niej zastosowanie przepisów, ile tożsamość faktów istotnych, mających rzeczywiste znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, oraz tożsamość norm prawnych, które do tych faktów się odnoszą i stanowią podstawę rozstrzygnięcia.

Znowelizowany przepis wzmocni zatem formalnie pozycję uczestników postępowań administracyjnych, którzy będą mogli, powołując się na wcześniejsze rozstrzygnięcia w analogicznych sprawach, zasadnie oczekiwać takiego samego lub podobnego rozstrzygnięcia w swojej sprawie, a także skarżyć decyzje wydane sprzecznie z utrwaloną praktyką jako naruszające art. 8 § 2 k.p.a. Należy jednak mieć na względzie, że zastosowanie zasady związania organów dotychczasową praktyką nie zawsze będzie możliwe i łatwe.

Utrwalona praktyka

Przede wszystkim organy administracji publicznej będą związane jedynie praktyką, której będzie można przypisać przymiot utrwalonej. Choć pojęcie to jest nieostre i nie pozwala na jednoznaczne wskazanie, na przykład, jaka ilość zgodnych ze sobą rozstrzygnięć powoduje uznanie praktyki za utrwaloną, niewątpliwie nie wystarczy istnienie pojedynczego rozstrzygnięcia w sprawie czy też istnienie wielu rozstrzygnięć prezentujących sprzeczne stanowiska.

Przykład

W świetle, orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, przymiot „utrwalonej" będzie miała taka praktyka, która będzie w stanie „wzbudzić w świadomości ostrożnego i należycie poinformowanego podmiotu racjonalne (uprawnione) oczekiwania, że organ rozstrzygnie sprawę w określony sposób" (por. wyrok TSUE w sprawie Salomie i Oltean, C-183/14; wyrok TSUE w sprawie Elmeka, C-181/04 do C-183/04).

W wielu przypadkach powstanie dodatkowo problem faktycznej możliwości uzyskania przez stronę informacji o praktyce organów w takich samych sprawach. Rozstrzygnięcia organów administracyjnych, odmiennie niż na przykład orzeczenia sądów powszechnych, co do zasady nie są bowiem powszechnie dostępne, w szczególności zaś nie są publikowane w internecie.

Organy administracji publicznej będą również mogły odstępować od stosowanej praktyki, jeśli zaistnieją uzasadnione przyczyny. Pojęcie „uzasadnionych przyczyn", choć także nieostre, będzie mogło niewątpliwie obejmować sytuacje, w których dotychczasowa praktyka okaże się sprzeczna z prawem (w szczególności jeśli zostanie to stwierdzone, na przykład, orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego) albo gdy w grę będzie wchodzić istotny interes społeczny lub publiczny przemawiający za zmianą praktyki. Należy jednak oczekiwać, że w takich przypadkach, aby spełniony został wymóg „zasadności" odstąpienia od utrwalonej praktyki orzeczniczej, organ będzie musiał wziąć pod uwagę wszystkie aspekty sprawy, w tym słuszne interesy stron postępowania, a także, w myśl zasady pogłębiania zaufania, wyczerpująco uzasadnić powody odstąpienia w uzasadnieniu do rozstrzygnięcia.

podstawa prawna: Ustawa z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2017 r. poz. 935)

- Magdalena Świtajska, praktyka prawa pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy

Art. 8 k.p.a. stanowi obecnie, że „organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej". W orzecznictwie i literaturze z zasady tej wywodzi się szereg gwarancji prawnych dla jednostki w relacji nie tylko z organem prowadzącym postępowanie, ale także z organami władzy w ogóle. Do gwarancji tych należą m.in.:

- wymóg zgodnego z prawem i sprawiedliwego prowadzenia postępowań oraz rozstrzygania spraw,

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Zawody prawnicze
Korneluk uchyla polecenie Święczkowskiego ws. owoców zatrutego drzewa
Konsumenci
UOKiK ukarał dwie znane polskie firmy odzieżowe. "Wełna jedynie na etykiecie"
Zdrowie
Mec. Daniłowicz: Zły stan zdrowia myśliwych nie jest przyczyną wypadków na polowaniach
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego