Co zrobić, żeby prokuratura działała efektywnie

Dzisiejsza służba prokuratorska powinna być nowoczesną, zorientowaną na stały rozwój, strukturą mającą na celu zapewnienie społeczeństwa, że osoby, które popełniły przestępstwo, zostaną pociągnięte do odpowiedzialności w sposób legalny, prawidłowy i efektywny – uważa Krzysztof Dratwa, prokurator w Prokuraturze Okręgowej w Krakowie

Publikacja: 12.07.2008 08:33

Co zrobić, żeby prokuratura działała efektywnie

Foto: Fotorzepa, Bartosz Siedlik

Red

Prokuratorzy powinni umacniać poszanowanie prawa i zasad współżycia społecznego. Efektywny system prawny to podstawa społeczeństwa demokratycznego, w którym jednostka może polegać na prawach, władzach i sądach. W życiu codziennym najczęściej dokuczają nam przestępstwa pospolite – kradzieże, włamania, pobicia, groźby, przypadki znęcania się i przemocy w rodzinie – które odbierają poczucie bezpieczeństwa.

W tej sytuacji celem prowadzonej przez państwo polityki kryminalnej powinno być zredukowanie przestępczości. Służba prokuratorska powinna się przyczyniać do osiągnięcia tego celu.

Zwróćmy uwagę na pojęcia: „państwo prawa” i „bezpieczeństwo prawne”. Pierwsze oznacza, że pole decyzji na styku obywatel – państwo zostało określone w stopniu pozwalającym zachować jednolitość działania i przewidywalność decyzji w odniesieniu do określonego stanu faktycznego, a swobodna ocena dokonywana przez niezawisły organ sądowy ma swoje prawne uzasadnienie. Priorytetem jest prawo, a sędzia jedynie realizuje jego zasady, dba o zachowanie jednolitości jego stosowania. Nie można także tracić z pola widzenia podstawowej zasady, iż organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (art. 7 konstytucji). Za fundamentalną zasadę państwa prawa uznać należy poszanowanie godności człowieka na każdym etapie prowadzonego postępowania. W tym ujęciu szczególnie istotną rolę odgrywają zapisy konstytucji jako aktu prawnego najwyższej rangi stanowiącego punkt odniesienia do zapisów innych ustaw (art. 8).

Z kolei „bezpieczeństwo prawne” to pojęcie szersze, obejmujące zarówno prawo do sądu i sprawiedliwego procesu, jak i zgodne z prawem działania organów państwa wykonujących swoje zadania z poszanowaniem godności człowieka stanowiącej źródło jego wolności i praw.

Szczególna jest w tym rola prokuratora, części systemu prawnego nowoczesnego państwa dbającego o legalny, prawidłowy i efektywny przebieg procesu ścigania. Sprzyja temu usytuowanie prokuratury między aparatem ścigania a sądem. W aktualnej sytuacji należałoby wzmocnić rolę prokuratora jako organu nadzorującego pracę policji, szczególnie na etapie zbierania materiału dowodowego, a także rozważyć wprowadzenie jednego systemu statystycznego dla policji i prokuratury, w którym o statystycznym zakończeniu postępowania decydowałby prokurator. Zbyt często bowiem dopiero w postępowaniu sądowym okazuje się, że potrzebne są dodatkowe czynności lub też ujawnione zostają nieznane wcześniej źródła dowodowe. Z kolei w sprawach, w których postępowanie prowadzone jest w formie śledztwa, wszelkie decyzje kończące powinny być sporządzane osobiście przez prokuratora, podobnie jak akty oskarżenia w postępowaniach, w których prowadzone było dochodzenie. Prokuratorzy powinni także zaktywizować swoje działania na etapie postępowania sądowego, stając się kreatywną, a nie odtwórczą częścią procesu karnego. Należałoby się zastanowić, czy nie pomogłoby przesyłanie do sądu aktu oskarżenia bez uzasadnienia. To zmuszałoby prokuratora do aktywności, a tym samym wprowadzało kontradyktoryjność procesu, w którym walor dowodu miałyby tylko te przeprowadzone na rozprawie w obecności sądu. Sąd byłby również bardziej aktywny, bo jego faktyczna wiedza o sprawie pogłębiałaby się wraz z przeprowadzeniem dowodów. W tej sytuacji sędzia byłby wyłącznie arbitrem dbającym o rzetelność procesu karnego.

Aby prokuratura mogła efektywnie budować bezpieczeństwo prawne, konieczne jest stałe doskonalenie jej struktur i sposobu działania. Powinno mieć trzy zasadnicze podstawy:

- dobrze zorganizowane i zarządzane, a także mające dużą samodzielność prokuratury rejonowe, bo obywatel ma prawo do niezwłocznego zajęcia się jego sprawą, uzyskania informacji o rodzaju podjętej w jego sprawie decyzji procesowej,

- zwiększone zadania prokuratora w postępowaniu sądowym,

- dostosowanie struktury prokuratury do podziału terytorialnego kraju przez utworzenie, jako jednostek wyższego szczebla, prokuratur wojewódzkich, których byłoby tyle, ile jest województw.

Dotychczasowe rozdrobnienie nie sprzyja jednolitości działania, interpretacji przepisów, szybkości przepływu środków finansowych, zwiększa koszty funkcjonowania, a przede wszystkim stwarza problem we współpracy z innymi agendami rządowymi, które, chcąc np. zawrzeć porozumienie o współpracy, muszą to uczynić odrębnie z kilkoma kolejnymi prokuraturami okręgowymi. W razie likwidacji prokuratur apelacyjnych na potrzeby postępowań prowadzonych przed sądem apelacyjnym należałoby utworzyć w prokuraturze wojewódzkiej specjalne wydziały apelacyjne. Spłaszczenie struktury organizacyjnej powinno poprawić efektywność działania i umożliwić sprawne zarządzanie przez połączenie wszystkich jednostek prokuratury danego województwa siecią bezpośrednich połączeń komputerowych (VPN – Virtual Private Network). Pozwala to natychmiast przesłać informacje bezpośrednio na terminal każdego prokuratora, a przez kamerę internetową bezpośrednio skontaktować się zwierzchnikowi z prokuratorem pracującym w nawet najodleglejszej miejscowości.

W drugim etapie wojewódzkie sieci VPN należałoby zintegrować z Prokuraturą Krajową. Na szczeblu Prokuratury Krajowej powinno nadal funkcjonować Biuro do spraw Przestępczości Zorganizowanej, ale mniej powinno być jego wydziałów zamiejscowych, z których każdy specjalizowałby się w ściganiu innego rodzaju przestępczości zorganizowanej.

Obsada stanowisk kierowniczych w prokuraturze powinna być konsultowana z organami samorządu terytorialnego właściwego szczebla. Trzeba by więc wprowadzić do ustawy o prokuraturze zapis o opiniowaniu przez samorząd kandydatów na te stanowiska. Takie rozwiązanie promowałoby osoby znające specyfikę lokalnej społeczności i jednocześnie zapobiegało narzucaniu na stanowiska kierownicze osób niezwiązanych z danym regionem.

Swoich liderów zawodowych środowiska prokuratorskie powinny wykreować same, co w połączeniu z zasadą kadencyjności powinno podnieść poziom zarządzania oraz jego stabilność. Aby tak się stało, należy w pierwszej kolejności stworzyć silne podstawy organizacyjne i finansowe, z audytorem zewnętrznym. Trzeba także przeprowadzić etatyzację jednostek, dokonać analizy obciążenia (co należy wiązać z ilością etatów i wyrównaniem poziomu obciążenia w poszczególnych jednostkach), dokonać koncentracji jednostek prokuratury (likwidacja jednostek o obsadzie od trzech do pięciu prokuratorów), przeprowadzić analizę kosztów funkcjonowania (ustalona kwota bazowa powinna być waloryzowana co roku współczynnikiem inflacyjnym) oraz stanu technicznego i wartości posiadanego majątku (żeby ustalić kwotę potrzebną na jej bieżące utrzymanie i unowocześnienie – symulacja średniookresowa z perspektywą pięciu i dziesięciu lat), unowocześnić bazę lokalową i wyposażenie techniczne, stworzyć atrakcyjny system płacowy promujący aktywność zawodową i dobrą pracę (nagradzać tylko za działania ponadstandardowe). Chodzi o stworzenie sprawnie funkcjonującej struktury organizacyjnej, zdolnej do szybkiego i aktywnego działania w zmieniających się dynamicznie uwarunkowaniach współczesnego społeczeństwa i obliczu pojawiających się zagrożeń i patologii.

Kwestia faktycznego usytuowania prokuratury jako struktury samodzielnej czy też funkcjonującej w ramach Ministerstwa Sprawiedliwości jest zagadnieniem wtórnym w stosunku do tego nadrzędnego celu.

Równocześnie do wzmocnienia pozycji prokuratora powinna się przyczynić poprawa sposobu szkolenia i zdobywania kompetencji oraz wiedzy zawodowej. Status prokuratora powinien stopniowo wzrastać, tak aby rozpoczęcie pracy na tym stanowisku stało się atrakcyjną propozycją dla młodych prawników.

Prokuratorzy powinni umacniać poszanowanie prawa i zasad współżycia społecznego. Efektywny system prawny to podstawa społeczeństwa demokratycznego, w którym jednostka może polegać na prawach, władzach i sądach. W życiu codziennym najczęściej dokuczają nam przestępstwa pospolite – kradzieże, włamania, pobicia, groźby, przypadki znęcania się i przemocy w rodzinie – które odbierają poczucie bezpieczeństwa.

W tej sytuacji celem prowadzonej przez państwo polityki kryminalnej powinno być zredukowanie przestępczości. Służba prokuratorska powinna się przyczyniać do osiągnięcia tego celu.

Pozostało 92% artykułu
Czym jeździć
Technologia, której nie zobaczysz. Ale możesz ją poczuć
Tu i Teraz
Skoda Kodiaq - nowy wymiar przestrzeni
Edukacja i wychowanie
Jedna lekcja religii w szkołach, dwie w przedszkolach i grupy międzyszkolne. Jest projekt zmian
Prawo dla Ciebie
Nowy obowiązek dla właścicieli psów i kotów. Znamy szacowany koszt
Edukacja i wychowanie
Ferie zimowe 2025 później niż zazwyczaj. Oto terminy dla wszystkich województw