Prokuratury rejonowe są przeciążone pracą

Na potrzebę odciążenia prokurator rejonowych w interpelacji do Ministra Sprawiedliwości uwagę zwrócili posłowie Józef Lassota i Anna Nemś. Odwołują się oni do art. 17 pkt 6 ustawy o prokuraturze, który stanowi, iż do podstawowych zadań prokuratury okręgowej należy m.in. prowadzenie oraz nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach o poważne przestępstwa kryminalne i gospodarcze, a także sprawowanie nadzoru instancyjnego i służbowego nad postępowaniami prowadzonymi w prokuraturach rejonowych. - Podany w przepisach ustawy zakres obowiązków prokuratur okręgowych ma charakter uznaniowy, w związku z czym bardzo często zdarza się, że postępowania, szczególnie skomplikowane, prowadzą organy niższego szczebla, czyli prokuratury rejonowe – podnoszą posłowie.

Powołują się przy tym na statystyki resortu sprawiedliwości, z których wynika, iż w chwili obecnej to właśnie prokuratorzy prokuratur rejonowych prowadzą aż ponad 99,46% ogółu postępowań w sprawach karnych. Do prokuratur okręgowych wpływa zaledwie 0,47% spraw karnych, zaś do prokuratur apelacyjnych – 0,07% tego rodzaju spraw.

Problem przeciążenia obowiązkami służbowymi prokuratorów szczebla rejonowego potwierdził w odpowiedzi na interpelację wiceminister sprawiedliwości Michał Królikowski.

Bez spodziewanych efektów

Zwraca on uwagę, iż w ramach reformy prokuratury z 2009 r., której podstawowym założeniem było rozdzielenie funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego, wprowadzono również rozwiązania określające właściwość rzeczową poszczególnych szczebli organizacyjnych prokuratury, wskazując, że do zadań prokuratur okręgowych należy m.in. prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach o poważne przestępstwa kryminalne i gospodarcze (art. 17 ust. 6 ustawy o prokuraturze), zaś do zadań prokuratury apelacyjnej należy m.in. prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach ścigania przestępczości zorganizowanej i korupcji (art. 17 ust. 4 ustawy). - Wprowadzenie powyższego rozwiązania normatywnego nie przyniosło jednak spodziewanego efektu w postaci równomiernego rozłożenia obciążeń referatem orzeczniczym prokuratorów poszczególnych szczebli organizacyjnych prokuratury, co wynikało przede wszystkim z faktu posłużenia się przez ustawodawcę kryteriami ocennymi, które skutkowały arbitralnym doborem spraw do prowadzenia na poziomie prokuratur okręgowych i apelacyjnych – uważa Królikowski, który dodaje, iż jednocześnie ustawa o prokuraturze nie przewidziała odpowiednich instrumentów prawnych weryfikacji i obiektywizacji doboru spraw do prowadzenia na poszczególnych szczeblach prokuratury.

W opinii wiceministra bezpośrednim skutkiem braku jednoznacznych regulacji w zakresie właściwości poszczególnych szczebli prokuratury jest taki stan rzeczy, że 99,5% spraw prowadzonych jest na poziomie prokuratur rejonowych, przy czym bardzo często są to skomplikowane zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym sprawy.

Potrzebna interwencja ustawodawcy

- Niewątpliwie tego rodzaju stan wymaga interwencji ustawodawcy – uważa Michał Królikowski, który dodaje, że taka interwencja jest tym bardziej potrzebna, że aktualnie w Sejmie trwają prace nad dużą nowelizacją Kodeksu postępowania karnego, której podstawowym założeniem jest urzeczywistnienie w polskim procesie karnym zasady kontradyktoryjności postępowania, a więc istotnego zwiększenia obowiązków prokuratora na etapie postępowania sądowego. –Z tych też względów w Ministerstwie Sprawiedliwości opracowano projekt ustawy Prawo o prokuraturze, którego podstawowym celem jest przygotowanie polskiej prokuratury do nowego modelu procesu karnego – informuje wiceminister.

Jednym z założeń projektu jest wprowadzenie czytelnego podziału zadań pomiędzy poszczególne szczeble organizacyjne prokuratury, przy czym na poziomie prokuratur okręgowych proponuje się zastosowanie enumeratywnego katalogu kwalifikacji prawnych czynów, których wystąpienie wymaga, aby postępowanie przygotowawcze prowadzone lub nadzorowane było na poziomie prokuratur okręgowych. Jako kryterium pomocnicze proponuje się natomiast utrzymanie kryterium ocennego (poważne sprawy kryminalne i gospodarcze).

Ponadto, w celu obiektywizacji doboru spraw do prowadzenia na poszczególnych szczeblach organizacyjnych prokuratury proponuje się wprowadzenie instytucjonalnych rozwiązań dotyczących sporów o właściwość rzeczową pomiędzy poszczególne szczeble organizacyjne prokuratury, wprowadzając zasadę, że spory te powinien rozstrzygać prokurator prokuratury wyższego szczebla nad prokuraturami pozostającymi w sporze.

W opinii Królikowskiego wskazane mechanizmy powinny doprowadzić do proporcjonalnego obciążenia obowiązkami służbowymi prokuratorów poszczególnych szczebli organizacyjnych prokuratury, a co za tym idzie – odciążenia prokuratorów szczebla rejonowego i umożliwienia im realizacji nowych obowiązków służbowych wynikających z kontradyktoryjnego procesu karnego.

Prokuratorzy