Paszport RP: jak ponownie zostać obywatelem polskim

15 maja weszły w życie przepisy umożliwiające przywrócenie obywatelstwa polskiego. Do tej pory można je było jedynie nabyć z mocy prawa (np. przez urodzenie), poprzez nadanie przez prezydenta RP i uznanie za obywatela polskiego – co potwierdzają wojewodowie.

Obecnie z możliwości przywrócenia obywatelstwa polskiego mogą skorzystać wszyscy cudzoziemcy (np. wywiezieni podczas wojny i pozostali w byłych republikach ZSRR, emigranci do Izraela i do Niemiec), którzy je utracili przed 1 stycznia1999 r. i złożą wniosek o jego przywrócenie.

Najpierw do konsula

Wniosek ma być wypełniony w języku polskim (szczegóły – patrz ramka). Formularz, którego wzór określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 8 maja 2012 r. (DzU z 11 maja, poz. 501), można pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Cudzoziemcy mieszkający za granicą składają wniosek do konsula.

Dzieci emigrantów mogą wystąpić o przywrócenie obywatelstwa polskiego, jeżeli posiadały je i utraciły je przed 1 stycznia 1999 r. na podstawie określonych przepisów ustaw o obywatelstwie polskim z lat 1920, 1951 i 1962. Mianowicie, jeżeli któreś z rodziców zrzekło się polskiego obywatelstwa, uzyskało zezwolenie na jego zmianę, utraciło je przez nabycie obcego obywatelstwa lub przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do obcego wojska – a wszystkie te sytuacje rozciągały się na dzieci do lat 18. Możliwość przywrócenia polskiego obywatelstwa mają również dzieci osób pozbawionych go za naruszenie obowiązku wierności wobec PRL, działania na szkodę jej żywotnych interesów, nielegalny wyjazd za granicę czy odmowę powrotu do PRL.

Dzieci emigrantów, które nigdy nie nabyły obywatelstwa polskiego, np. urodziły się po utracie obywatelstwa polskiego przez rodziców i nie nabyły obywatelstwa polskiego przez urodzenie, będą mogły je nabyć w drodze nadania przez prezydenta RP. W wypadkach określonych w art. 30 ust. 4 i 5 obecnej ustawy, mogą być uznane za obywateli polskich. Decyzje wydają wtedy wojewodowie.

Kto dostanie, a komu odmówią

Obywatelstwo przywraca się w drodze decyzji. Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego, w razie decyzji odmownej przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy i skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Nabycie obywatelstwa polskiego następuje w dniu, w którym decyzja o jego przywróceniu stała się ostateczna.

Nie dotyczy to jednak osób, które utraciły polskie obywatelstwo po 1 stycznia 1999 r. oraz na podstawie konwencji w sprawie obywatelstwa zawartych przez rząd PRL z innymi państwami.

Również tych, których rodzice wybrali obywatelstwo obce na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim. Chodzi o dzieci rodziców, z których jedno ma obywatelstwo polskie, a drugie obce, a dla potomka wybiorą to drugie.

Nie przywraca się obywatelstwa polskiego cudzoziemcom, którzy dobrowolnie wstąpili w okresie od 1 września 1939 r. do 8 maja 1945 r. do służby w wojskach państw Osi (Niemcy, Włochy i Japonia) lub ich sojuszników. A także tym, którzy w czasie II wojny światowej przyjęli urząd publiczny w służbie państw Osi lub ich sojuszników.

Nie dotyczy to więc przymusowego powoływania do Wehrmachtu Polaków zamieszkałych na terenach wcielonych do III Rzeszy. Ustawa wyłącza tych, którzy działali na szkodę Polski, a zwłaszcza jej niepodległości i suwerenności lub uczestniczyli w łamaniu praw człowieka.