Odszedł świadek polskiej historii

Wiesław Chrzanowski uczestniczył w najważniejszych wydarzeniach XX wieku. Ale jego zasługi nigdy nie były odpowiednio wyeksponowane. To trochę efekt jego wielkiej skromności. Skromność, takt, wręcz nieśmiałość, kultura – to cechy, które uderzały każdego, kto go spotkał. Nie brakło mu też heroicznej odwagi i umiaru, dzięki którym w jego życiorysie nie było wydarzeń, za które później musiałby przepraszać.

Urodził się 88 lat temu w rodzinie inżyniera, który przed majem 1926 roku był ministrem przemysłu w kilku rządach, później rektorem Politechniki Warszawskiej.

Świat Chrzanowskiego zawalił się w 1939 r., gdy wybuchła wojna. Na początku okupacji jego ojca, również Wiesława, aresztowali Niemcy. Choć go zwolniono, szybko zmarł z powodu nieleczonej choroby.

Przyszły marszałek Sejmu został członkiem konspiracji związanej z przedwojennym Stronnictwem Narodowym i żołnierzem Narodowej Organizacji Wojskowej. W szeregach batalionu "Harnaś" walczył w powstaniu warszawskim. Powstanie odcisnęło na nim tak silne piętno, że tuż po jego zakończeniu uważał, iż jego wywołanie było przestępstwem. Później złagodził swój sąd.

Po wojnie dokończył studia prawnicze. Z czasem uzyskał tytuły naukowe, a później zaczął też wykładać. Jako "element antysocjalistyczny" musiał schronić się w niszy, jaką było prawo spółdzielcze. Przez lata był radcą warszawskich spółdzielni.

Wcześniej, w latach 1948 – 1955, był brutalnie represjonowany i więziony. Po uwolnieniu współpracował z prymasem Stefanem Wyszyńskim. Trzymał się z dala od środowisk katolickich koncesjonowanych przez władze PRL. Ten sam dystans zachowywał zarówno wobec PAX, jak i środowisk "Tygodnika Powszechnego" oraz "Więzi".

Historia przyspieszyła pod koniec lat 70. W 1978 r. pojechał na sesję naukową na KUL. Jerzy Turowicz, redaktor naczelny "Tygodnika Powszechnego", wygłosił referat, z którego wynikało, że główną spuścizną endecji był antysemityzm. Z Turowiczem starł się młody człowiek. Był to Aleksander Hall.

W ten sposób Chrzanowski poznał środowisko młodzieży tworzącej podziemny Ruch Młodej Polski. Został jej nauczycielem i przyjacielem. To jedna z największych jego zasług – ukształtowanie kilkudziesięciu osób, które jeszcze długo będą odgrywać rolę w polskim życiu publicznym. Jego skromne mieszkanko na warszawskim Powiślu stało się bazą noclegową i punktem kontaktowym rosnącej w siłę opozycji narodowo[pauza]konserwatywnej. Nocowało u niego tyle osób, że większość musiała spać na podłodze.  – "Drogi konserwatysto, proszę sobie usmażyć jajecznicę. Stary endek" – tak podpisaną kartkę zostawił raz nocującemu u niego Jackowi Bartyzelowi. To wspomnienie z książki o młodopolakach Piotra Zaremby, gdzie Chrzanowski przypominał, jak zmuszał "abnegata" Halla do ścielenia łóżka.

Później z częścią młodopolaków – Markiem Jurkiem czy Marianem Piłką – założył Zjednoczenie Chrześcijańsko[pauza]Narodowe, jedną z głównych partii lat 90.

Wcześniej został doradcą "Solidarności". W 1980 r. z Janem Olszewskim i Władysławem Siłą[pauza]Nowickim opracował statut związku.

Za pierwszej "S" Chrzanowski uchodził za doradcę umiarkowanego. W czasie incydentu bydgoskiego wraz z innymi doradcami był przeciwny strajkowi generalnemu jako reakcji na pobicie przez MO Jana Rulewskiego i innych działaczy "S". To wydarzenie do dziś jest często odbierane jako kapitulacja "S" i zachęta do wprowadzenia stanu wojennego. Chrzanowski uważał, że konfrontacja była korzystna wyłącznie dla związkowej lewicy, w tym byłych PZPR[pauza]owskich dysydentów.