To obowiązkowe zastępstwo dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed SN, a podejmowanych przed sądem niższej instancji – jak w przypadku zażalenia składanego za pośrednictwem Sądu Rejonowego. Wyjątki od tej zasady są ściśle określone: nie stosuje się przymusu adwokacko-radcowskiego np.
w postępowaniu o zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego. A także gdy stroną, jej organem lub pełnomocnikiem jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor nauk prawnych.
Przymus adwokacko-radcowski. Kiedy trzeba skorzystać z usług prawników?
– Uchybienie przymusowi adwokacko-radcowskiemu ma charakter nieusuwalny, w związku z czym zażalenie dotknięte takim brakiem podlega odrzuceniu bez wzywania strony skarżącej do jego uzupełnienia. Brak ten nie może być usunięty przez ustanowienie dla strony skarżącej kwalifikowanego pełnomocnika także z urzędu. Ewentualne uzupełnienie, czy też poparcie przez profesjonalnego pełnomocnika zażalenia, wniesionego przez stronę osobiście, także nie spełnia ustawowego wymagania zachowania przymusu adwokacko-radcowskiego. Z tych względów zażalenie wniesione osobiście przez uczestnika pozbawionego zdolności postulacyjnej podlegało odrzuceniu jako niedopuszczalne – wskazał w konkluzji orzeczenia SN sędzia Dariusz Dończyk.
– Przepis o przymusie adwokackim jest stosunkowo jasny, ale wiele osób może nie mieć wiedzy o obowiązujących procedurach, więc inicjując sprawę sądową winny zaciągnąć poradę u prawnika, co do tego, w jakim trybie i przy zachowaniu jakich warunków mogą ją prowadzić. Mogą też zwrócić się do sądu przed wniesieniem pozwu, a tym bardziej odwołania do SN, o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Taki pełnomocnik po ustaleniu, że dany środek ma szanse powodzenia, może go złożyć. Po odrzuceniu skargi do SN skarżący może próbować złożyć ją ponownie, już z udziałem prawnika. Pytanie jednak, czy nie minie termin na taką czynność – wskazuje adwokat Roman Nowosielski.
Opinia dla "Rzeczpospolitej"
Artur Grajewski, sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie
Wszelkie pisma adresowane do SN muszą być sporządzone przez fachowego pełnomocnika, z wyjątkiem wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego. Strona jest o tym informowana w przesyłanych jej pouczeniach sądowych. Są to przepisy bezwzględnie obowiązujące, a pismo złożone przez samą stronę nie podlega procedurze uzupełnienia braków formalnych, lecz zostaje odrzucone, co może wywołać niejednokrotnie negatywne konsekwencje dla strony, jeśli termin na wniesienie środka zaskarżenia przez to zakończy bieg. Tylko wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powoduje przerwanie biegu terminu na wniesienie pisma – zażalenia lub skargi kasacyjnej, który biegnie na nowo od chwili doręczenia odpisu orzeczenia z uzasadnieniem ustanowionemu pełnomocnikowi, albo od doręczenia stronie odpisu postanowienia oddalającego jej wniosek.
