Sędziowie nie polubili formularzy do uzasadniania wyroków

Uzasadnienia wyroków powinny być zrozumiałe nie tylko dla stron, ale przede wszystkim dla obywateli, których dotyczą. To dla nich są pisane. A formularze nie powinny być stosowane obowiązkowo, tylko wtedy, kiedy jest szansa na wyjaśnienie w nich motywów wyroków.

To, co boli

Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury zorganizowała ostatnio konferencję ws. poszukiwania optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądowego. Uczestnicy postulują fakultatywność formularzowej formy sporządzania uzasadnień.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

SN: Bez wniosku o uzasadnienie nie ma prawa do zażalenia

Aby skutecznie skorzystać ze środków zaskarżenia, konieczne jest ścisłe wypełnienie warunków formalnych – wynika ze stanowiska Sądu Najwyższego.

– Skoro już wprowadzono formularze, to powinny zostać przeprowadzone ewentualne zmiany w ich treści i ewentualnie strukturze, a dopiero gdy będą one nieskuteczne, powinno nastąpić wyeliminowanie tej formy sporządzania uzasadnień – brzmi wniosek konferencji. Uczestnicy konferencji zwracają uwagę na powiązanie sporządzania uzasadnień z zasadą efektywności postępowania, której formularze mogą służyć. Mogą, ale, zdaniem praktyków, nie służą. Nie jest tajemnicą, że część sędziów uzasadnień w takiej formie nie pisze. Uważają – i na to powołują się w orzeczeniach – że podstawą do odstąpienia od narzuconej przez MS tabelki jest art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Ich zdaniem elementem prawa do rzetelnego procesu jest również możliwość wywiedzenia skutecznego środka odwoławczego oraz że formularz stanowi naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a tym samym naruszenie prawa do rzetelnego postępowania w procesie odwoławczym.

Pod sąd odwoławczy

Adwokat Mariusz Paplaczyk z Poznania ocenia, że formularze uzasadnień w sprawach karnych są fatalne. – Taka schematyczność niczemu nie służy – uważa. Czy można to jakoś rozwiązać? – pytamy adwokata. – Z pewnością tak. Niedawno obserwowałem proces o bójkę w Wielkiej Brytanii. Zapadł wyrok dwóch lat więzienia. Uzasadnienie sądu brzmiało: Jeśli wdałeś się w bójkę, to musisz się liczyć z tym, że coś pójdzie nie tak. I to wszystko – mówi mec. Paplaczyk. Można system uzasadnień uregulować prosto i przejrzyście dla obywatela.

Sędzia Henryk Walczewski, który orzeka w cywilnych sprawach w Sądzie Okręgowym w Warszawie, ma swoją teorię na ten temat. Ma też swoje spostrzeżenia z sali rozpraw.

– Należy wprowadzić podział na trzy rodzaje postępowań: sporne, nakazowe i upominawcze. A z tym wiąże się pisanie uzasadnień.

– Dziś wiele spraw próbuje się naprawiać właśnie w uzasadnieniach – mówi Rz sędzia Walczewski. Jego zdaniem to pisanie uzasadnień poszło zbyt daleko. Większość sędziów idzie na ilość, a nie na jakość. Im więcej stron, tym myślą, że jest lepiej. Tymczasem to nieprawda.

– Formularz byłby w pewnym sensie ratunkiem – uważa sędzia.

Ale niestety dziś uzasadnienia pisze się pod II instancję, a nie o to chodzi. – Zamiast apelacji, mamy dziś rewizję – uważa sędzia Walczewski.

Sędzia Aneta Łazarska, Sąd Okręgowy w Warszawie, twierdzi z kolei, że całą pracę należy rozpocząć od reformy pism procesowych.

– Sąd dzięki temu będzie miał mniej pism do opracowania. Bo to zrozumiałe, że sąd w uzasadnieniu chce się odnieść do każdego z pism – uważa sędzia Łazarska.

Jej zdaniem kolejnym problemem są ustne uzasadnienia sądów. Często tak lakoniczne, że wręcz trudno dowiedzieć się, o co sądowi naprawdę chodziło. – Zmiany w przepisach na niewiele się zdadzą – twierdzi sędzia Łazarska.

Nie ma skutku bez przyczyny

Jej zdaniem nie pomoże też formularz, bo sędziowie przyzwyczajeni do pisania długich uzasadnień będą wklejać ich fragmenty do formularzy. A jeśli nie uda się ich wkleić, to uzasadnienia będą coraz gorszej jakości.

Dla wielu sędziów jakość uzasadnień wynika z ich ilości.

– Jeśli sędzia pisze 300 uzasadnień rocznie, to proszę nie wymagać, by były one wyśmienitej jakości – mówi „Rz" inny z sędziów jednego z największych sądów w kraju. I dodaje, że uzasadnienia pisze się po nocach i w weekendy.

– Każdy z nas ma rodzinę, dzieci. Ile czasu mogę spędzać na pracy, nawet jeśli przebywam w domu? – pyta.