VAT: Już niedługo kasa fiskalna dla prawnika, fryzjera i lekarza…

Od 1 stycznia 2015 r. zacznie obowiązywać nowe rozporządzenie w tym zakresie, które wprowadza istotne zmiany. Odczują je przede wszystkim przedstawiciele konkretnych profesji, m.in.: prawnicy, doradcy podatkowi, lekarze i dentyści, fryzjerzy i właściciele warsztatów samochodowych.

Regułą jest, że każdy przedsiębiorca musi ewidencjonować obrót i kwoty VAT przy zastosowaniu kasy rejestrującej w przypadku sprzedaży na rzecz osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, oraz rolników ryczałtowych (dalej będą oni określani jako klienci indywidualni). Wynika to z art. 111 ust. 1 ustawy o VAT. Jednocześnie brak realizacji tego obowiązku może skutkować ustaleniem dodatkowego zobowiązania podatkowego (art. 111 ust. 2 ww. ustawy) czy sankcjami przewidzianymi w kodeksie karnym skarbowym. A contrario, podatnik, który prowadzi sprzedaż na rzecz podmiotów gospodarczych, nie jest objęty zakresem tej regulacji – przedsiębiorcy dokumentują zawierane między sobą transakcje fakturami (rachunkami).

Przykład

Henryk Kowalski prowadzi hurtownię papierniczą, która zaopatruje wyłącznie biura. Na podstawie art. 111 ust. 1 ustawy o VAT nie ma obowiązku instalacji kasy. Nie mają przy tym znaczenia wchodzące od 1 stycznia 2015 r. regulacje rozporządzenia.

Korzystanie z preferencji

Od reguły z art. 111 ust. 1 ustawy o VAT są pewne wyjątki, na podstawie których w dalszym ciągu duża grupa przedsiębiorców nie stosuje kas. Otóż zgodnie z art. 111 ust. 8 ustawy o VAT minister finansów, w drodze rozporządzenia, określa warunki podmiotowe (dotyczące przedsiębiorcy), przedmiotowe (dotyczące przedmiotu obrotu) oraz mieszane, których spełnienie umożliwia prowadzenie sprzedaży na rzecz klientów indywidualnych bez konieczności instalacji kasy.

Od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2014 r. obowiązuje w tym zakresie rozporządzenie z 29 listopada 2012 r. (DzU z 2012 r., poz. 1382). Zwolnienie, z którego korzystało do tej pory najwięcej podatników, bazuje na rocznym limicie obrotu (20 tys. zł) osiąganego w relacjach z klientami indywidualnymi. Dopiero jego przekroczenie powoduje obowiązek instalacji kasy. Jednocześnie w rozporządzeniu nie występował rozbudowany katalog profesji, których wykonywanie wyklucza możliwość korzystania ze zwolnienia. Katalog taki obowiązuje od 1 stycznia 2015 r.

Przykład

Józef Malinowski od 1 stycznia 2013 r. prowadzi kancelarię prawną – jest radcą prawnym. Większość jego klientów to przedsiębiorcy. Sporadycznie zdarza mu się obsługiwać osoby prywatne. Z tytułu obsługi tych drugich w żadnym z dwóch lat działalności nie przekroczył 20 tys. zł obrotu (bez VAT). W związku z tym nie był zobowiązany do instalacji kasy.

Nowy rok, nowe rozporządzenie

Od 1 stycznia 2015 r. wchodzą w życie przepisy rozporządzenia z 4 listopada 2014 r. (DzU z 2014 r., poz. 1544; dalej: rozporządzenie). Znaczna część z nich jest kopią dotychczas obowiązujących, co jest raczej zaletą. Prawodawca korzysta bowiem z mechanizmów znanych podatnikom. Niemniej szczególną uwagę zwraca znacząco rozbudowany katalog usług, których (nawet jednostkowe) świadczenie bezwzględnie powoduje konieczność instalacji kasy. Regulacje te obejmą sporą grupę podatników, którzy będą się musieli zaopatrzyć w urządzenia rejestrujące sprzedaż.

W uzasadnieniu projektu rozporządzenia wprost wskazano, że taki sposób sformułowania przepisów to „(...) kolejny krok wypełnienia dyspozycji zawartej w ustawie w art. 111 ust. 1, zgodnie z którą do ewidencji przy zastosowaniu kas zobowiązani zostali wszyscy podatnicy dokonujący sprzedaży (...)" na rzecz klientów indywidualnych. Tym samym minister finansów nie pozostawia złudzeń, że kolejny akt wykonawczy w tym zakresie – nowe rozporządzenie obowiązuje do końca 2016 r. – wykluczy ze zwolnień kolejną grupę podatników. Na marginesie należy przypomnieć, że z podobną sytuacją mieliśmy do czynienia na przełomie 2012/2013 r., kiedy to również duża grupa podmiotów „wpadła" na kasy.

Wybrańcy

Prawnicy, doradcy podatkowi, lekarze, dentyści, wulkanizatorzy, mechanicy (pojazdów silnikowych i motorowerów), fryzjerzy, kosmetyczki, osoby prowadzące działalność gastronomiczną. W głównej mierze to właśnie przedstawiciele tych profesji od 1 stycznia 2015 r. zostaną objęci obowiązkiem prowadzenia ewidencji sprzedaży na kasie (§ 4 pkt 2 rozporządzenia). Nie jest to jednak równoznaczne z tym, że już od tej daty będą oni musieli posiadać zainstalowane urządzenie.

Prawodawca w sposób szczególny traktuje podmioty świadczące usługi w wymienionych zakresach, gdyż niezależnie od osiąganych z ich tytułu obrotów w relacjach z klientami indywidualnymi czy liczby ich odbiorców i tak wystąpi obowiązek instalacji kasy. Nie znajdują do nich zastosowania zwolnienia z § 2 (czynności wymienione w załączniku) i § 3 (limit obrotów). Co więcej, utrata zwolnienia będzie się zasadniczo wiązać nawet ze sporadycznym świadczeniem usług z katalogu z § 4 pkt 2 rozporządzenia.

Przykład

Mirek Lipiński od 2012 r. prowadzi zakład wulkanizacyjny. Swoje usługi świadczy głównie na rzecz osób prywatnych. Z tej działalności nie przekracza obrotu 20 tys. zł rocznie. Ze względu na nowe przepisy w 2015 r. nie będzie miał już możliwości korzystania ze zwolnienia i będzie obowiązany do ewidencjonowania usług na kasie fiskalnej.

Przykład

Piotr Dobrowolski jest radcą prawnym. W swojej kancelarii obsługuje jedynie spółki prawa handlowego. Na podstawie dotychczasowych przepisów nie był zobowiązany do instalacji kasy. Po 1 stycznia 2015 r. nie ulegnie to zmianie, chyba że wykona usługę na rzecz klienta indywidualnego.

Przykład

Irena Zalewska jest emerytką. Jednocześnie sporadycznie świadczy usługi fryzjerskie w domu klientek – ma zarejestrowaną działalność. W miesiącu obsługuje w ten sposób maksymalnie pięć osób. Jej obroty są minimalne. Niezależnie od tego będzie zobowiązana do zainstalowania kasy.

Termin instalacji

Po określeniu grupy podatników zobowiązanych do instalacji kasy po 31 grudnia 2014 r. powstają zasadnicze pytania: od którego momentu sprzedaż powinna być rejestrowana za pomocą tego urządzenia? Czy jest jakiś czas na jego instalację? Co z podmiotami, które rozpoczną działalność w trakcie 2015 r.?

Prawodawca dość szczegółowo – chociaż w sposób niepotrzebnie skomplikowany – reguluje te kwestie. Mianowicie podatnicy dotychczas korzystający ze zwolnienia związanego z limitem obrotów, którzy po 31 grudnia 2014 r. kontynuują świadczenie usług (wymienionych w § 4 pkt 2 lit. c–j), są zwolnieni z obowiązku ewidencjonowania do 28 lutego 2015 r. Dopiero od 1 marca 2015 r. każda sprzedaż na rzecz klientów indywidualnych musi być ujęta na kasie.

Przykład

Elżbieta Dąbrowska prowadzi od wielu lat gabinet stomatologiczny. Do tej pory korzystała ze zwolnienia ze względu na limit obrotów. Od 1 marca 2015 r. będzie obowiązana ewidencjonować obrót gabinetu na kasie, jeśli już w styczniu 2015 r. wykona usługę stomatologiczną na rzecz klienta indywidualnego.

Z kolei podatnicy, którzy dopiero po 31 grudnia 2014 r. rozpoczną działalność w omawianym zakresie (§ 4 pkt 2 lit. c–j) – np. zarejestrują działalność czy zmienią jej profil – powinni zainstalować kasę po dwóch miesiącach następujących po miesiącu, w którym wykonają usługę z tego katalogu (§ 9 ust. 4). Takie same skutki (§ 9 ust. 6) wystąpią w przypadku podatników rozpoczynających po 31 grudnia 2014 r. świadczenie tych usług, którzy wcześniej co prawda prowadzili już działalność w tym zakresie, ale nie prowadzili sprzedaży na rzecz klientów indywidualnych.

Przykład

Artur Kalinowski – doradca podatkowy – do końca 2014 r. wykonywał jedynie usługi na rzecz przedsiębiorców. Od 1 stycznia 2015 r. zasadniczo jako podatnik świadczący usługi doradztwa podatkowego powinien zainstalować kasę, chyba że świadczy usługi wyłącznie na rzecz podmiotów gospodarczych, co miało miejsce w jego przypadku. Jednak w kwietniu 2015 r. trafiła do niego osoba prywatna w celu rozliczenia zeznania rocznego. Za tę usługę pobrał 150 zł wynagrodzenia. W związku z tym od 1 lipca 2015 r. jest zobowiązany do korzystania z kasy.

Prawodawca wyznacza graniczne daty, w których kasa musi być zainstalowana. Przeważnie są to ponad dwa miesiące od momentu zaistnienia zdarzenia skutkującego koniecznością zakupu kasy. Modelowo czas ten podatnik może wykorzystać na wybór najbardziej odpowiedniego dla niego urządzenia, dopełnienie formalności związanych z zakupem i rejestracją w urzędzie skarbowym, nauką obsługi kasy. Niemniej nic nie stoi na przeszkodzie, aby kasę zainstalować przed upływem terminu wyznaczonego rozporządzeniem. Nie jest także zabronione ewidencjonowanie sprzedaży nawet w sytuacji, w której podatnik nie jest do tego zobowiązany.

Są wyłączenia

Podatnik, który wykonuje usługi wyłącznie na rzecz podmiotów gospodarczych, i to niezależnie od wykonywanej profesji, nie będzie musiał instalować kasy. Dlatego należy podkreślić, że nie uznaje się za wykonywanie usług na rzecz klientów indywidualnych świadczenia przez prawników tzw. pomocy z urzędu (tak Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 23 stycznia 2013 r., IPTPP4/ 443-745/12-2/UNR). Dotyczy to także lekarzy i dentystów realizujących kontrakty z NFZ (tak Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 26 maja 2014 r., IBPP3/443-251/14/KG). Obowiązkiem instalacji kasy nie będą także obciążeni podwykonawcy świadczący usługi dla podmiotów obsługujących klientów indywidualnych.

Przykład

Anna Zalewska jest dentystką, prowadzi działalność gospodarczą. Jej praca polega wyłącznie na realizacji zleceń praktyki stomatologicznej (podmiotu gospodarczego), gdzie wykonuje powierzone jej zlecenia – leczy uzębienie klientów indywidualnych. Co miesiąc wystawia na swoje usługi zbiorczą fakturę. Powoduje to, że faktycznie nabywcą jej usług jest praktyka, a nie poszczególni pacjenci. Pani Anna nie będzie więc zobowiązana do instalacji kasy.

Pozostałe zasady

Mimo bezwzględnego nakazu stosowania kas przez niektóre grupy podatników prawodawca w dalszym ciągu utrzymuje w mocy znane dotychczas zwolnienia, z których mogą korzystać pozostałe podmioty.

Zgodnie z § 3 rozporządzenia utrzymane zostało zwolnienie dla podatników, którzy w poprzednim roku nie przekroczyli 20 tys. zł obrotu w relacjach z klientami indywidualnymi. W dalszym ciągu zwolnione z obowiązku ewidencjonowania w kasie są także czynności wymienione w załączniku do rozporządzenia (§ 2). Należy jednak dodać, że pozycje załącznika – w porównaniu z tym obowiązującym z rozporządzenia właściwego do 31 grudnia 2014 r. – uległy pewnej modyfikacji. W szczególności nie ma odpowiednika dotychczasowej pozycji 34, na podstawie której zwolnione (do końca 2014 r.) było świadczenie usług dla klientów indywidualnych, jeżeli łącznie były spełnione dwa warunki:

1. każde świadczenie usługi przez podatnika było dokumentowane fakturą, w której są zawarte dane identyfikujące odbiorcę;