Zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej: Kiedy można dziedziczyć

Zadośćuczynienie za krzywdę związaną ze śmiercią osoby najbliższej (art. 446 § 4 kodeksu cywilnego) jest świadczeniem przynależnym wyłącznie najbliższemu członkowi rodziny. Niektóre roszczenia związane z osobą uprawnionego nie wygasają wraz z jej śmiercią, o dziedziczeniu tego uprawnienia kodeks cywilny jednak milczy.

O rozstrzygnięcie tej kwestii wystąpił do Sądu Najwyższego gliwicki Sąd Okręgowy. Jest ona istotna. Po wprowadzeniu przed pięciu laty do kodeksu cywilnego art. 446 § 4 można zasądzić od sprawcy czy jego zakładu ubezpieczeń najbliższym członkom rodziny tragicznie zmarłego nie tylko takie świadczenia jak np. alimenty, ale też odpowiednią sumę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę moralną.

Nieprecyzyjne przepisy

Czy jednak takie roszczenie jest dziedziczne? Zgodnie z art. 922 § 2 kodeksu cywilnego nie należą do spadku prawa ani obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą. Nie ma zaś wątpliwości, że tego rodzaju roszczenia za krzywdę i ból, będące skutkiem straty najbliższej osoby, najczęściej krewnego, małżonka, są ściśle związane z uprawnionym.

Problemem dziedziczenia roszczenia za cierpienie zajmie się Sąd Najwyższy

Tak samo jak kilka podobnych roszczeń przewidzianych w rozdziale „Czyny niedozwolone". Mianowicie o zadośćuczynienie z tytułu uszkodzenia ciała lub spowodowania rozstroju zdrowia (art. 445 § 1 k.c.), pozbawienia wolności, skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu (art. 445 § 2 k.c.). Wreszcie z tytułu naruszenia dóbr osobistych (art. 448 k.c.). ?Kodeks cywilny przewiduje jednak wyjątek. Art. 445 § 3 k.c. stanowi, że roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców, ale tylko wtedy, gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego bądź zostało uznane na piśmie.

Matka zginęła, ojciec zmarł

Do takiej sytuacji doszło w sprawie o zadośćuczynienie przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeniowemu, jaką wytoczyli rodzice i dwaj bracia Łukasza K., który zginął w wypadku samochodowym. Półtora roku później, już w trakcie procesu zmarł jednak ojciec. Pozostałe trzy osoby, spadkobiercy ojca Łukasza, wnieśli o kontynuowanie procesu także w zakresie żądania ojca. Domagał się on 60 tys. zł, więc żądali odpowiednich części tej kwoty.

Sąd I instancji umorzył jednak postępowanie w tym zakresie. Uznał, że tego rodzaju roszczenie, jako ściśle związane z osobą zmarłego nie podlega dziedziczeniu. Wygasło zatem wraz ze śmiercią uprawnionego.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, rozpatrując zażalenie, powziął co do tego wątpliwości i zwrócił się o pomoc do Sądu Najwyższego. Zapytał, czy w sprawie o zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią osoby bliskiej (art. 446 § 4 k.c.) w razie śmierci powoda po jej wytoczeniu mogą wstąpić w jego miejsce spadkobiercy. Czy jest więc dopuszczalne odpowiednie stosowanie art. 445 § 3 k.c. Jak napisał w uzasadnieniu pytania sędzia sprawozdawca Aleksandra Janas, wszystkie omawiane dobra są zbliżone. Doszło tylko do przeoczenia kwestii dziedziczenia, powinny być zatem dziedziczone.

Przeciwnego zdania jest Aleksander Daszewski, radca prawny w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych. –  W mojej ocenie nie można przez analogię stosować art. 445 § 3 k.c. Wyraźnie brakuje tam wskazania tego świadczenia jak jest np. z zadośćuczynieniem za naruszenie dobra osobistego – mówi Daszewski. Przypomina też, że Sąd Najwyższy jeszcze na gruncie dawnego kodeksu zobowiązań odrzucał dziedziczność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę moralną.