Polska w autostradowej czołówce UE

Skok nastąpił w minionych czterech latach. Jeszcze w 2008 roku Polskę przecinało zaledwie parę odizolowanych odcinków dróg szybkiego ruchu, których łączna długość nie przekraczała kilkuset kilometrów.

– Dziś polscy kierowcy mają do dyspozycji 1384 km autostrad i 1165 km dróg ekspresowych. To łącznie 2549 km tras szybkiego ruchu, na których można rozwinąć prędkość przynajmniej 120 km/h – mówi „Rz" Liliana Zając z biura prasowego Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA).

Sieć dróg szybkiego ruchu jest już więc dłuższa niż w Portugalii, która ma 2547 km takich tras. Wcześniej Polska wyprzedziła także Holandię (2274 km).

Jak wyprzedzić Wielką Brytanię

W najbliższych kilkunastu miesiącach zostaną oddane do użytku budowane obecnie odcinki. To przede wszystkim dokończenie odcinka autostrady A1 Toruń-Kowal i autostrady A4 między Tarnowem a granicą z Ukrainą oraz trasy szybkiego ruchu S8 między Łodzią a granicą województwa dolnośląskiego. W ten sposób przybędzie prawie 300 km dróg szybkiego ruchu.

Na tym nie koniec. W tym roku GDDKiA rozpisała i jeszcze rozpisze przetargi na łącznie 732 km nowych autostrad i dróg ekspresowych. Będą gotowe w ciągu trzech lat.

– Na przełomie 2016 i 2017 roku pod względem długości autostrad i dróg szybkiego ruchu Polska wyprzedzi Wielką Brytanię – mówi „Rz" Adrian Furgalski, ekspert Zespołu Doradców Gospodarczych TOR.

Zjednoczone Królestwo ma dziś 3,5 tys. km autostrad. Ich rozbudowa idzie jednak opornie. Z powodu kryzysu kraj musi oszczędzać na wydatkach, a wolne fundusze inwestycyjne woli przeznaczać na modernizację kolei.

Ojczyzna szybkiej jazdy

Z wyprzedzeniem kolejnego kraju, Włoch, będzie już trudniej. W Italii kierowcy jeżdżą po sieci 6,5 tys. km autostrad. Tymczasem do końca obecnej unijnej perspektywy budżetowej w 2020 roku Polska ma mieć łącznie 5,3 tys. km dróg szybkiego ruchu, na które będzie się składać 2 tys. km autostrad i 3,3 tys. km dróg ekspresowych.

W ten sposób zostaną dokończone główne ciągi komunikacyjne: autostrady A1 (od Gdańska do granicy z Czechami), A 2 (od Słubic do Mińska Mazowieckiego) oraz A4 (od Niemiec do granicy z Ukrainą) oraz drogi szybkiego ruchu S3 (od Szczecina do Czech), s 5 (od Wrocławia do Grudziądza przez Poznań), S 7 od Krakowa do Gdańska przez Warszawę), S 8 (od Warszawy do Białegostoku), oraz S17 (od Lublina do stolicy).

Pokonanie Włoch, kraju, gdzie już w 1921 r. powstał pierwszy na świecie odcinek autostrady między Mediolanem a Varese i od którego bierze się po polsku nazwa drogi szybkiego ruchu, jest mimo wszystko możliwe.

Przyjęty w 2009 roku docelowy program rozwoju sieci drogowej zakłada, że za kilkanaście lat Polskę będzie przecinało 7,5 tys. km autostrad i tras szybkiego ruchu. Być może wówczas już tylko Niemcy (12,3 tys. km), Francja (10,8 tys. km) i Hiszpania (10,2 tys. km) będą miały lepiej rozwiniętą sieć ekspresowych ciągów komunikacyjnych.

Dlaczego Polsce udało się relatywnie szybko poprawić warunki dla kierowców?

Kluczowe były pieniądze

– Unia Europejska zdecydowała się przeznaczyć wyjątkowo dużą część funduszy strukturalnych dla Polski na autostrady. W Brukseli uznano, że to jest klucz do poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki. Wykorzystanie tak ogromnych subwencji na inne cele jak wdrożenie innowacyjnych technologii przez przedsiębiorstwa czy szkolenia zawodowe byłoby już o wiele trudniejsze – mówi „Rz" Marco Incerti z Centrum Europejskich Analiz Politycznych (CEPS) w Brukseli.

Tylko w latach 2008–2012 łącznie z funduszami krajowymi przeznaczono aż 78,8 mld zł na budowę nowych dróg szybkiego ruchu. W obecnej unijnej perspektywie budżetowej (2014–2020) ma to być niewiele mniej (75 mld zł).

Ale nie tylko pieniądze okazały się kluczem do sukcesu. – Rząd znacznie usprawnił zasady wykupu gruntów pod inwestycje drogowe, ograniczył możliwości blokowania przetargów, dostosował ustawodawstwo do unijnych wymogów ochrony środowiska – wymienia Adrian Furgalski.

Historyczne zapóźnienia

Polska nadrabia zaległości, które powstały dosłownie przez trzy pokolenia. Odcinek autostrady Berlin–Frankfurt nad Odrą został oddany do obecnej granicy Republiki Federalnej z Polską już w 1937 roku. Na jej dokończenie do Warszawy trzeba było czekać 75 lat!

Po wojnie Polska odziedziczyła po Rzeszy tylko kilka odcinków autostrady A4 na Śląsku, zwykle w fatalnym stanie. W okresie PRL jedyną poważną próbą budowy dróg szybkiego ruchu podjął Edward Gierek. Autostrada A2 miała być gotowa przed Olimpiadą w Moskwie w 1980 roku. Skończyło się na powstaniu jej krótkiego odcinka między Wrześnią a Koninem.

Drogi starej Europy

W tym czasie już nie tylko Niemcy, ale także wiele innych krajów europejskich wyprzedziło Polskę. We Francji kultowa Autostrada Słońca łącząca Paryż z Lazurowym Wybrzeżem została udostępniona kierowcom na początku lat 70. XX wieku. To zapoczątkowało bardzo intensywny program rozbudowy dróg szybkiego ruchu.

Śladem Francuzów poszli Hiszpanie, Włosi, a nawet niektóre kraje ówczesnego bloku wschodniego.

– W Polsce nawet po upadku komunizmu przez pierwsze kilkanaście lat nie udało się na serio ruszyć z rozwojem sieci autostrad. Tym bardziej znaczące jest to, że w ostatnich czterech latach niemoc została wreszcie przełamana – uważa Adrian Furgalski.

Mimo wszystko efekt mógł być jeszcze lepszy, gdyby Bruksela zgodziła się na wykorzystanie funduszy przeznaczonych na rozwój sieci kolei, z którymi nie daje sobie rady PKP.

Wadliwe prawo w połączeniu z kryzysem gospodarczym w Europie spowodowało, że szereg firm wybranych w przetargach nie zdołało wywiązać się z powierzonych kontraktów, w tym na tak kluczowych odcinkach jak Warszawa–Łódź.

Innym problemem jest słabość polskiej administracji, która nie jest w stanie przedstawić inwestorom dokładnych planów powierzonych inwestycji, co przyczyniło się do opóźnienia oddania m.in. południowej obwodnicy Warszawy.

Łyżka dziegciu

Bruksela zaleca, aby w kraju takim jak Polska przypadało ok. 1,8 km tras szybkiego ruchu na 100 km kw. Do tego współczynnika powinniśmy się zbliżyć pod koniec dekady.

Na razie dystans jest jeszcze spory: mamy tylko nieco ponad 1 km tras/100 km kw.