Jak ustępowali papieże

O możliwości rezygnacji z urzędu, a nawet przechodzenia papieży na emeryturę myślał Jan Paweł II. W rzeczywistości ustąpienie papieża lub usunięcie go z rzymskiego urzędu należało w dziejach Kościoła do wyjątkowej rzadkości

Aktualizacja: 12.02.2013 09:24 Publikacja: 11.02.2013 15:12

Hołd dla wielkiego poprzednika – Benedykt XVI przy trumnie Celestyna V

Hołd dla wielkiego poprzednika – Benedykt XVI przy trumnie Celestyna V

Foto: AP/L'Osservatore Romano

Pierwszym hierarchą, który stracił (a mówiąc dokładniej – sprzedał) papieska tiarę był Benedykt IX. Urodził się jako Teofilatto di Tuscolo syn księcia Rzymu Alberyka III. Najwyższy watykański urząd otrzymał w 1032 r. dzięki zabiegom ojca jako osoba świecka, mając kilkanaście lat (według niektórych przekazów zaledwie 11). Władzę papieską – pierwotnie pod kuratelą ojca - sprawował trzykrotnie. Nie najlepiej zapisał się w pamięci potomnych.

Św. Piotr Damiani pisał o nim: „ten łajdak od początku swego pontyfikatu aż do końca życia napawał się brakiem wszelkich zasad moralnych". Łamał przyrzeczenia i zobowiązania, kupczył urzędami, kazał mordować swoich krytyków (niektórych podobno zabił osobiście). Prowadził przy tym wyjątkowo rozwiązłe życie - organizował rozwiązłe uczty z orgiami seksualnymi, dokonywał gwałtów.

Po 12 latach Rzymianie mieli już dość rządów Benedykta. Doszło do rozruchów i wygnania papieża. Ten jednak szybko powrócił na tron, tyle, że... postanowił się ożenić. Tym razem dobrowolnie zrezygnował z tronu, ale urząd sprzedał za ogromną na ówczesne czasy sumę 2000 denarów.

Tiarę kupił Jan Gracjan Pierleoni, który sprawował rządy jako Grzegorz VI przez zaledwie rok (1045-1046) i to on był drugim w historii papieżem usuniętym z urzędu. Tronu pozbawił go nie kto inny jak sam Benedykt, któremu po kilkunastu miesiącach znudziło się małżeńskie życie i zapragnął powrotu do splendorów. Udało mu się to na zaledwie kilka miesięcy, gdyż swawole ukróciła interwencja cesarza Henryka III. W 1047 r. z pomocą wojsk toskańskich Benedykt IX jeszcze raz sięgnął po tiarę, ale udało mu się to na ledwie dwa miesiące. O dalszych jego losach wiadomo niewiele. Według jednych źródeł szybko zmarł, inni twierdzili, że żył jeszcze długo jako osoba świecka.

Całkowicie inne względy zadecydowały o najbardziej znanej w historii rezygnacji papieża (i późniejszego świętego) – Celestyna V w 1294 r. Pietro del Murrone był jedenastym dzieckiem ubogiej włoskiej rodziny chłopskiej. Jako nastolatek wstąpił do zakonu benedyktynów, a po przyjęciu święceń kapłańskich został pustelnikiem w górach Abruzji. Po kilku latach sława świętego męża rozeszła się w okolicy, a wkoło niego zaczęli się gromadzić uczniowie uznający go za uzdrowiciela.

Problemem dla mnicha stały się ambicje króla Neapolu, Karola II Andegaweńskiego, który dążył do zdobycia Sycylii i uważał, że pomoże mu w tym papież osadzony przez niego na tronie. Wybór króla padł na 85-letniego wówczas Pietro del Murrone, który poddał się woli monarszej choć nie miał ochoty porzucać życia pustelnika. Król koronował go pod imieniem Celestyn V i zmusił do zamieszkania we własnych dobrach pod Neapolem. Nie miał talentów politycznych i źle czuł się w nowej roli, choć uszczęśliwione wyborem były środowiska zakonników uważających, że nadchodzi „czas panowania mnichów".

Celestyn V po zaledwie kilku miesiącach uznał, że nie nadaje się do nowej roli. Zrezygnował z urzędu składając insygnia papieskie przed zgromadzeniem kardynałów. Wkrótce potem zmarł w niejasnych okolicznościach. Po jego śmierci nigdy więcej nie wybrano już papieża bez zwołania konklawe.

Ostatnim przypadkiem rezygnacji papieża była decyzja Grzegorza XII z 1415 r. Grzegorz XII z pochodzenia był wenecjaninem (jego prawdziwe nazwisko to Angelo Correr). Przeszedł długą karierę hierarchy kościelnego: był biskupem, łacińskim patriarchą Konstantynopola, legatem papieskim i kardynałem. Biskupem Rzymu został w 1406 r., w czasach wielkiej schizmy zachodniej, gdy w Awinionie antypapieżem był Benedykt XIII.

Między oboma ośrodkami istniała nieformalna umowa o zachowaniu równowagi, którą Grzegorz XII złamał zapowiadając dodatkowe nominacje kardynałów. W odpowiedzi opuścili go kardynałowie, którzy zorganizowali własny synod i wybrali trzeciego papieża – Aleksandra V. Po jego śmierci zastąpił go Jan XXIII (Aleksander V i Jan XXIII byli antypapieżami), który wraz z cesarzem Zygmunt Luksemburskim zwołał synod w Konstancji dla przełamania wielkiego kryzysu Kościoła.

Na soborze doszło wreszcie do połączenia wszystkich kolegiów kardynalskich i do zakończenia władzy antypapieży. Dla uniknięcia dalszych podziałów Grzegorz XII abdykował w lipcu 1415 r. przyjmując tytuł kardynała-biskupa legata w Ankonie.

Był to ostatni przypadek dobrowolnej rezygnacji z urzędu głowy Kościoła. O możliwości rezygnacji watykaniści spekulowali też pod koniec życia Jana Pawła II, gdy papież z powodu podeszłego wieku i dręczących go schorzeń z coraz większym trudem wypełniał swe obowiązki. Kardynał Stanisław Dziwisz w swojej książce „Świadectwo" przyznał, że papież nie tylko zastanawiał się nad tym w roku 2000, ale myślał nawet o reformie prawa kanonicznego, które miałoby przewidywać możliwość udawania się głowy Kościoła na emeryturę w wieku 80 lat.

Pierwszym hierarchą, który stracił (a mówiąc dokładniej – sprzedał) papieska tiarę był Benedykt IX. Urodził się jako Teofilatto di Tuscolo syn księcia Rzymu Alberyka III. Najwyższy watykański urząd otrzymał w 1032 r. dzięki zabiegom ojca jako osoba świecka, mając kilkanaście lat (według niektórych przekazów zaledwie 11). Władzę papieską – pierwotnie pod kuratelą ojca - sprawował trzykrotnie. Nie najlepiej zapisał się w pamięci potomnych.

Św. Piotr Damiani pisał o nim: „ten łajdak od początku swego pontyfikatu aż do końca życia napawał się brakiem wszelkich zasad moralnych". Łamał przyrzeczenia i zobowiązania, kupczył urzędami, kazał mordować swoich krytyków (niektórych podobno zabił osobiście). Prowadził przy tym wyjątkowo rozwiązłe życie - organizował rozwiązłe uczty z orgiami seksualnymi, dokonywał gwałtów.

Pozostało 83% artykułu
Czym jeździć
Technologia, której nie zobaczysz. Ale możesz ją poczuć
Tu i Teraz
Skoda Kodiaq - nowy wymiar przestrzeni
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 954
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 953
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 952
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 951