Prosty wykrywacz przemocy

Co roku ponad 100 tys. osób pada ofiarą przemocy w rodzinie, z czego jedna czwarta to dzieci. Akty agresji w czterech ścianach nieraz powtarzają się latami, bo ofiary ze strachu milczą, a państwowe służby nie potrafią w porę rozpoznać zagrożenia.

Policjanci  dostali właśnie narzędzie, które pomoże im trafnie ocenić, czy życie lub zdrowie domowników  jest zagrożone. To kwestionariusz wypełniany podczas interwencji w domach. Testowali go we wrześniu funkcjonariusze w woj. lubuskim. Pomysł chwalą. Co ważne, od stycznia nowe rozwiązanie ma stosować policja w całym kraju.

48 sprawców przemocy domowej zatrzymali policjanci w trakcie wrześniowego pilotażu

– Policjanci, którzy stosowali kwestionariusz, twierdzą, że to proste narzędzie, które nie spowalnia ich pracy, a daje szybkie podsumowanie tego, co się dzieje w rodzinie – mówi „Rz" Zbigniew Pytka, naczelnik Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Gorzowie Wielkopolskim.

Gdy trudno zebrać myśli

Kilka dni temu została znaleziona martwa 59-letnia kobieta w Łodzi. Zakatował ją konkubent, który regularnie znęcał się nad nią, a żeby zagłuszyć krzyki, włączał głośną muzykę. Eksperci oceniają, że rocznie podobny los spotyka ok. 150 kobiet. Z danych policji wynika też, że w ubiegłym roku 4359 dzieci, czyli o blisko 130 więcej niż rok wcześniej, padło ofiarą przemocy ze strony opiekunów.

Kwestionariusz pomaga policjantom interpretować zachowania świadczące o tym, że w rodzinie dzieje się źle i trzeba szybko interweniować. Opracowało go MSW z policją i organizacjami pozarządowymi.

Jak mówi „Rz" Justyna Podlewska, prawniczka z Fundacji Dzieci Niczyje, która uczestniczyła w tworzeniu nowego narzędzia, policjanci wskazują, że gdy przyjeżdżają na interwencje w środku nocy, ludzie różnie się zachowują. – Jedna osoba ucieka, inna jest w histerii, gdzieś w kącie są dzieci, o których czasem się zapomina. Wtedy bardzo trudno jest  trafnie ocenić, co się dzieje w tym domu – zaznacza.

0 - ani jednego dziecka nie odebrano rodzinie podczas testowania nowego kwestionariusza

– W takich chwilach nieraz trudno zebrać myśli – dodaje Zbigniew Pytka. Jak mówi, posiłkując się kwestionariuszem, łatwiej zaproponować ofierze właściwą pomoc.

– Chodzi o to, żeby policjant działał niejako automatycznie i nie musiał się zastanawiać lub szukać wiedzy, ale podejmował konkretne działania, gdy zagrożone jest życie i zdrowie osób doświadczających przemocy – wyjaśnia Podlewska.

Robią tak w USA

W formularzu są  pytania o to, czy zachowanie sprawcy wskazuje na to, że dopuszcza się on przestępstw: znęcania się nad osobą najbliższą, spowodowania uszczerbku na zdrowiu czy narażenia na utratę życia lub zdrowia. Jeśli ofiara odpowie „tak" na choćby jedno z pytań, policjant wdraża procedurę Niebieskiej Karty (opisuje się w niej m.in. zgłoszoną sytuację i podjęte działania; procedura przewiduje opracowanie i realizację indywidualnego planu pomocy; karta jest też dowodem w sprawach sądowych).

Kolejny krok to wskazówka, jak oszacować ryzyko zagrożeń. Temu służą pytania np., czy doszło do aktów przemocy z użyciem niebezpiecznego narzędzia, czy sprawca groził, że zabije ofiarę, czy ta uważa, że jest zdolny to zrobić. Nawet jedna odpowiedź twierdząca oznacza, że policjant ma rozważyć zatrzymanie agresora.

– Kwestionariusz podpowiada, czy założyć ofierze Niebieską Kartę, czy odizolować sprawcę, i na jakiej podstawie – czy tylko doraźnie, do wytrzeźwienia, czy też należy wszcząć postępowanie o znęcanie się nad rodziną, i rozpatrzyć złożenie wniosku o odizolowanie – mówi Zbigniew Pytka.

Justyna Podlewska dodaje: –  Podobne narzędzia są stosowane w wielu krajach, np. w USA czy Hiszpanii. Służą do szacowania nawet tego, jakie jest ryzyko, że sprawca może zabić ofiarę.

Inny walor kwestionariusza jest taki, że z pola widzenia nie traci się dzieci, które – jak wynika z policyjnych statystyk – są krzywdzone coraz częściej. W tym roku 25 małoletnich padło ofiarą zabójstwa (o 100 proc. więcej niż w 2012 r.).

Kwestionariusz ułatwia ocenę, czy dziecko jest poddawane przemocy. Są więc pytania o to, czy sprawca dusił dziecko, uderza je, popycha lub rzuca w nie ciężkim przedmiotem. Jedna odpowiedź twierdząca to wskazówka, by prócz Niebieskiej Karty zatrzymać sprawcę lub  odebrać dziecko, bo jego życie może być zagrożone.

Jednak przez miesiąc pilotażu – gdy lubuscy policjanci założyli 237 Niebieskich Kart, i 196 kwestionariuszy oszacowania ryzyka, zatrzymali 48 sprawców przemocy, a 72 doprowadzili do izby wytrzeźwień – żadnego dziecka nie odebrano rodzinie. Zapewne dzięki temu, że z kwestionariuszem łatwiej odróżnić prawdziwe zagrożenie, gdy dziecko trzeba ratować za wszelką cenę, od mniejszego, gdy dziecko może zostać przy rodzinie.