Odwołanie darowizny: Romans obdarowanej z zięciem darczyńców nie jest rażącą niewdzięcznością

Tak uznał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 12 grudnia 2013 r. (sygn. akt I ACa 637/13).

Sąd I instancji był odmiennego zdania.

Po śmierci syna państwo K. postanowili podarować wdowie dorobek swego życia - prawie dwuhektarową działkę rolną zabudowaną domem jednorodzinnym i budynkiem gospodarczym, położoną w atrakcyjnym miejscu. W umowie darowizny synowa ustanowiła na rzecz teściów służebność osobistą – dożywotnio i nieodpłatnie mieli prawo korzystać  z całego budynku mieszkalnego. W praktyce dom został podzielony, w jednej części zamieszkali teściowie, w drugiej wdowa z synami. W zamian za darowiznę synowa zobowiązała się opiekować  leciwymi i schorowanymi teściami. Czyniła to na tyle dobrze, że ci często chwalili  ją przed resztą rodziny. Liczyli się z tym, że młoda wdowa pozna jeszcze jakiegoś mężczyznę i ułoży sobie życie na nowo. Nie mieli nic przeciwko temu.

Nie spodziewali się jednak, że tym człowiekiem będzie ich zięć, mąż jednej z córek.

Związek z niewłaściwym mężczyzną

Mimo, że kochankowie ukrywali swój związek, sprawa wyszła na jaw w drugi dzień Bożego Narodzenia, po trzech latach od śmierci syna i półtora roku po zawarciu umowy darowizny.

Teściowie byli w szoku, mieli ogromny żal do synowej, że rozbiła małżeństwo ich córki. Atmosfera w rodzinie stała się tak napięta, że synowa opuściła dom darowany przez teściów, a wiarołomny zięć – swoją żonę  i córkę. Oboje zamieszkali w wynajętym mieszkaniu w  innej miejscowości. Jeszcze przez jakiś czas synowa przyjeżdżała do domu teściów, bo mieszkał w nim nadal jej starszy syn. Nie dochodziło jednak do kontaktów z teściami, bo ci byli na nią obrażeni.

W końcu teściowie zdecydowali się cofnąć darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności synowej. Uznali, że  obdarowana obraziła ich i wyrządziła im krzywdę poprzez zachowanie sprzeczne z powszechnie obowiązującymi normami moralnymi. Zarzucili też, że przestała się nimi opiekować.

Spór o prawo do nieruchomości zaprowadził obie strony do sądu. Ten przyznał rację teściom. W ocenie sądu I instancji postępowanie synowej, hojnie obdarowanej przez teściów, polegające na rozbiciu małżeństwa córki i związaniu się z ich zięciem, a w konsekwencji zaniechaniu przez synową sprawowania opieki nad teściami, należało uznać za rażąco niewdzięczne w stosunku do darczyńców. Nakazał zwrot darowizny.

- Zachowanie kobiety, która wiąże się z mężczyzną mającym żonę i dziecko jest powszechnie uznawane za niewłaściwe – małżeństwo i rodzina to jedne z najważniejszych wartości, będące pod ochroną i opieką Państwa (art. 18 Konstytucji RP), prawa i Kościoła – argumentował swoje stanowisko Sąd Okręgowy.

Nie miała zamiaru szkodzić teściom

Innego zdania był sąd II instancji, do którego apelację wniosła pozwana synowa. Sąd Apelacyjny stwierdził, że pozwana synowa ze względu na ustanowioną służebność miała ograniczone zobowiązanie do opieki nad teściami, a ponadto darczyńcy oraz ich córki sami uniemożliwiali jej wywiązywanie się z tego zobowiązania.

W ocenie SA nieodpłatna służebność, którą synowa ustanowiła na rzecz teściów, a w praktyce dożywotni obowiązek pokrywania wszelkich kosztów związanych z eksploatacją nieruchomości i zamieszkiwaniem teściów, ma  konkretny wymiar ekonomiczny.

- Obowiązek moralny pozwanej opiekowania się powodami należy więc oceniać bardzo ostrożnie, mając na uwadze, że obowiązek ten ze względu na obciążenie obdarowanej nieodpłatną służebnością w znacznej części był i jest realizowany – uznał Sąd Apelacyjny.

Sąd nie dopatrzył się także znamion rażącej niewdzięczności w zachowaniu synowej.  Wyrazem rażącej niewdzięczności jest bowiem takie zachowanie obdarowanego, które dotyczy bezpośrednio darczyńcy i działania, które są podjęte przeciwko niemu w nieprzyjaznym zamiarze. Tymczasem żaden dowód w tym sporze nie potwierdza, że celem postępowania synowej – związania się z zięciem powodów – było wyrządzenie teściom krzywdy lub szkody.

- Niewierność małżeńska zięcia godzi w trwałość jego związku małżeńskiego i jest z natury rzeczy wymierzona przeciwko małżonkowi  (córce powodów), a nie przeciwko teściom – zauważył Sąd Apelacyjny.

Wziął przy tym pod uwagę, że małżeństwo córki powodów od dawna było tylko formalne, gdyż zięć już wcześniej dopuszczał się zdrad żony i opuszczał rodzinę.

Kto nie chciał opieki

Zdaniem Sądu Apelacyjnego trudno też zarzucić postępowaniu synowej umyślność, gdyż uczucia dyskomfortu i rozczarowania teściów były skutkiem ubocznym romansu synowej i zięcia i nie można twierdzić, że celem romansu synowej było ich wywołanie.

Sąd  I instancji nie rozważał przyczyn,  z jakich synowa zaprzestała opieki nad teściami, a ma to istotne znaczenie dla oceny jej postępowania.  Tymczasem zebrane  w sprawie dowody świadczą, zdaniem Sądu Apelacyjnego, o tym, że doszło do tego nie dlatego, że taki był zamiar synowej, lecz dlatego, że po ujawnieniu romansu teściowie i ich córki tej opieki już sobie nie życzyli, a wręcz ją uniemożliwiali. Wyganiali synową i zięcia, gdy ci przyjechali do nich kilka miesięcy po tym, gdy romans wyszedł na jaw.