Na zgłoszenie spadkobierca ma sześć miesięcy

Czytelnik zapewne pyta o zwolnienie stosowane dla najbliższych osób spadkodawcy (art. 4a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=610515DA5AD56FD68B352893AA75E8E5?id=314797]ustawy o podatku od spadków i darowizn[/link]). Przepis ten dotyczy małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy, którzy są zwolnieni od podatku z tytułu nabycia rzeczy i praw majątkowych tytułem spadkobrania.

Warto jednak zaznaczyć, iż w omawianej sytuacji zastosowanie może również znaleźć art. 16 ustawy.

Pozwala on określonym osobom (zaliczanym do I grupy pokrewieństwa) nie wliczać do podstawy opodatkowania tzw. „czystej wartości” do łącznej wartości nieprzekraczającej 110 mkw. nabywanego na własność budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie.

Ta ulga przysługuje pod warunkiem spełnienia określonych warunków wymienionych w przepisie.

Osoby bliskie spadkodawcy mogą również liczyć na inne zwolnienia podatkowe (np.: art. 4 ust. 1 pkt 5, 5a, 9 ustawy). Warto wymienić chociażby rzeczy szczególnie związane z osobą zmarłą, tj.: pościel, odzież, dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie.

Jednak – ze względu na kontekst pytania – omówię zwolnienie z art. 4a ustawy. Zwolnienie to będzie przysługiwać, pod warunkiem że jego beneficjenci (dzieci spadkodawcy) zgłoszą nabycie (w drodze dziedziczenia) własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie tego terminu, zwolnienie stosuje się, gdy zgłosi rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu. Uprawdopodobnienie oznacza wskazanie okoliczności, które czynią dość prawdopodobnym powzięcie wiadomości w późniejszym terminie.

Skutki podatkowe zależą od przepisów prawa cywilnego regulujących sprawy z zakresu prawa spadkowego. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=201006D639672A0DEFB6FFABB0259F78?id=70928]Kodeks cywilny[/link] przewiduje, iż otwarcie spadku, a więc dziedziczenie, następuje już w chwili śmierci spadkodawcy.

W myśl art. 925 k.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (z mocy prawa). Może jednak spadek odrzucić. Na tym etapie nie ma też aktywności ze strony sądu. Zasadą prawa spadkowego jest sukcesja uniwersalna, która oznacza, iż nabywca obejmuje ogół praw, które przysługiwały spadkodawcy do śmierci (cała sytuacja prawna, w jakiej znalazł się spadkodawca, jest dziedziczona).

Do spadku wchodzą w szczególności prawa rzeczowe. Tym samym zarówno odrębna własność lokalu, jak również spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu stanowią część masy spadkowej do podziału między wszystkich spadkobierców.

W sytuacji z pytania spadkobranie następowało dwukrotnie. Raz w momencie śmierci ojca w grudniu 2009 r. Wtedy uprawnione do spadku były trzy osoby (matka i dwoje dzieci). Drugi raz w chwili śmierci matki w kwietniu 2010 r. Uprawnionymi były już tylko dzieci. W ten sposób „zrealizowały się” dwa odrębne spadkobrania.

Matka była spadkobiercą po ojcu, skoro żyła w momencie otwarcia spadku. Ponieważ pomiędzy tymi dwoma zdarzeniami nie upłynęło więcej niż sześć miesięcy, postanowienie sądu o nabyciu spadku po ojcu nie mogło nastąpić przed śmiercią matki.

Z chwilą śmierci następuje zmiana stosunków majątkowych małżeńskich. Jeżeli małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej, z chwilą śmierci ojca wspólność ta ustała.

Jeden z udziałów (połowa majątku) pozostał przy matce, drugi zaś był przedmiotem dziedziczenia pomiędzy trzema osobami (według testamentu lub ustawy). Śmierć drugiego małżonka powoduje zaś, iż dzielony według tych reguł jest majątek matki (połowa będąca jej udziałem w majątku małżeńskim oraz – zazwyczaj – część, którą odziedziczyła ona po współmałżonku).

Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł, nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.

To wszystko uzasadnia złożenie dwóch wniosków i prowadzenie dwóch odrębnych postępowań w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. W ten sposób sąd wyda dwa odrębne postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Każde z nich obejmować będzie cały spadek (oraz wszystkich uprawnionych do spadku). Równoważny tej sądowej formie jest notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

Od uprawomocnienia się każdego z tych postanowień (aktów) należy liczyć owe sześć miesięcy na zgłoszenie do urzędu skarbowego, którego skutkiem jest zwolnienie od podatku. Każdy z podatników powinien dwukrotnie zgłosić naczelnikowi urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2 nabycie przedmiotów należących do spadku, w odpowiednie rubryki wpisując udziały w nabywanych rzeczach (ostatecznie przypadające nabywcy).