Jak sporządzić testament transgraniczny

Marcin Margoński, prawnik z Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą specjalizujący się w międzynarodowym prawie spadkowym

Publikacja: 02.01.2013 07:34

Jak sporządzić testament transgraniczny

Foto: www.sxc.hu

Rz: Nowa regulacja unijna dotycząca spraw spadkowych (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady EU nr 650/2012 z 4 lipca 2012 r.) wprawdzie jeszcze nie weszła w życie, ale może mieć znaczenie dla sporządzających już dzisiaj testamenty. Jakich osób ono dotyczy i co dla nich jest ważne?

MARCIN MARGOŃSKI: Rozporządzenie będzie stosowane w sprawach spadkowych po osobach zmarłych od 17 sierpnia 2015 r., nie kreuje nowych zasad dziedziczenia czy ważności testamentu, ale skupia się na wskazaniu, przed sądem którego kraju i na podstawie którego prawa będzie przeprowadzana sprawa spadkowa. W tym zakresie wypiera prawo krajowe. Nic się więc nie zmieni dla obywateli polskich zamieszkałych w kraju i mających całość majątku w Polsce. Za to w każdym przypadku z elementem międzynarodowym – nie tylko na styku z państwami Unii, w których obowiązuje rozporządzenie, ale także innymi krajami (np. USA, Kanadą, Wielką Brytanią i Irlandią) – rozporządzenie przynosi zmiany.

Główne założenie jest takie, że sądem wyłącznie właściwym w sprawie spadkowej będzie sąd w państwie miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy i prawo tego kraju będzie stosowane do dziedziczenia całego spadku. Liczy się przy tym faktyczne zamieszkiwanie, nie meldunek.

Regulacja ta może być więc dla wielu bolesnym zaskoczeniem.

Tak. Jeśli polski emigrant mieszkający w Holandii jest współwłaścicielem np. rodzinnego domu w Polsce, a umrze po 2015 r., jego polska rodzina, której z Holandią nic nie łączy, będzie musiała tam właśnie przeprowadzić sprawę spadkową, by następnie wpisać się w polskich księgach wieczystych na podstawie holenderskiego orzeczenia.

Co należy robić z testamentami już napisanymi – czy trzeba je zmieniać?

Pochopnie nie warto zmieniać nic. Ważna jest świadomość, że od 2015 r., kiedy żyjemy w innym kraju, poddajemy się jednocześnie tamtejszemu prawu spadkowemu i orzecznictwu tamtejszych sądów w sprawach spadkowych. Jeśli chce się zapobiec zastosowaniu do dziedziczenia tamtego prawa, można w testamencie wybrać prawo ojczyste (polskie), co umożliwi rodzinie pozostawionej w Polsce przeprowadzenie sprawy spadkowej w kraju. Ma to sens, gdy związki majątkowe z Polską są silniejsze niż z krajem osiedlenia lub polskie prawo jest w danym wypadku dla testatora wygodniejsze, daje mu większą swobodę (np. mniejsze są ograniczenia wynikające z zachowku).

Rozporządzenie przesądza, że wybór, którego dokonuje się teraz, zachowa ważność po 2015 r. (art. 83 ust. 2). Warto też skonsultować się z notariuszem w Polsce, ale i z prawnikiem w kraju osiedlenia, aby porównać systemy prawne wchodzące w grę.

Czy te akty zapobiegliwości są aż tak ważne, czy prawo spadkowe aż tak bardzo różni się w poszczególnych krajach?

Testament ważnie sporządzony w jednym kraju jest i będzie ważny także za granicą, nie gwarantuje to jednak wywołania zaplanowanych skutków. Różnice w zakresie np. prawa rodziny do zachowku i zasad przechodzenia majątku na osoby wskazane przez testatora są spore. Jeśli obywatel polski skorzysta np. z zapisu windykacyjnego, a o dziedziczeniu orzekać będzie sąd niemiecki (bo spadkodawca przeniesie się do Niemiec), to cała konstrukcja zawarta w testamencie może lec w gruzach, gdyż niemieckie prawo zapisów windykacyjnych nie uznaje. Dlatego notariuszom sporządzającym testamenty obywateli polskich, którzy choćby potencjalnie myślą o emigracji, polecałbym już teraz zamieszczać w nich klauzulę wyboru prawa polskiego i uczulać testatora na konieczność weryfikowania treści testamentu wraz ze zmianą okoliczności.

Rz: Nowa regulacja unijna dotycząca spraw spadkowych (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady EU nr 650/2012 z 4 lipca 2012 r.) wprawdzie jeszcze nie weszła w życie, ale może mieć znaczenie dla sporządzających już dzisiaj testamenty. Jakich osób ono dotyczy i co dla nich jest ważne?

MARCIN MARGOŃSKI: Rozporządzenie będzie stosowane w sprawach spadkowych po osobach zmarłych od 17 sierpnia 2015 r., nie kreuje nowych zasad dziedziczenia czy ważności testamentu, ale skupia się na wskazaniu, przed sądem którego kraju i na podstawie którego prawa będzie przeprowadzana sprawa spadkowa. W tym zakresie wypiera prawo krajowe. Nic się więc nie zmieni dla obywateli polskich zamieszkałych w kraju i mających całość majątku w Polsce. Za to w każdym przypadku z elementem międzynarodowym – nie tylko na styku z państwami Unii, w których obowiązuje rozporządzenie, ale także innymi krajami (np. USA, Kanadą, Wielką Brytanią i Irlandią) – rozporządzenie przynosi zmiany.

Konsumenci
Pozew grupowy oszukanych na pompy ciepła. Sąd wydał zabezpieczenie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Sądy i trybunały
Dr Tomasz Zalasiński: W Trybunale Konstytucyjnym gorzej już nie będzie
Konsumenci
TSUE wydał ważny wyrok dla frankowiczów. To pokłosie sprawy Getin Banku
Nieruchomości
Właściciele starych budynków mogą mieć problem. Wygasają ważne przepisy
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Prawo rodzinne
Przy rozwodzie z żoną trzeba się też rozstać z częścią krów