Szykany i mobbing rzadko zgłaszane

Po wybuchu seksafery w opolskiej policji szef MSW Bartłomiej Sienkiewicz powołał pełnomocnika ds. równego traktowania w podległych mu  służbach. Została nią Monika Sapieżyńska. Ale wbrew oczekiwaniom skarg od funkcjonariuszy wpłynęło niewiele.

– Spodziewałam się lawiny zgłoszeń, jednak do dziś wpłynęło ich 55. Prawie wszystkie dotyczyły nierównego lub niewłaściwego traktowania, przy czym wskazywano najróżniejsze powody. W większości przypadków były to oceny subiektywne. Po zbadaniu zgłoszeń potwierdziły się pojedyncze przypadki – mówi Monika Sapieżyńska.

Jednak eksperci i sami policjanci uważają, że patologii  w służbach nie brakuje.

Małgorzata Druciarek: – Poziom wiedzy o tym, że można być ofiarą dyskryminacji, jest bardzo niski

– Funkcjonariusze rzadko się skarżą, bo nie wierzą, że to pomoże, i wątpią, czy przedstawiciel ministerstwa sprawę rozpatrzy obiektywnie – ocenia Andrzej Szary, szef NSZZ Policjantów z Wielkopolski.

Głównie od policjantów

Wydarzenia w opolskiej policji odbiły się sporym echem. „Nowa Trybuna Opolska" ujawniła nagranie rozmowy z gabinetu Leszka Marca, wtedy komendanta wojewódzkiego. W zażyłej, wulgarnej rozmowie z podwładną, wtedy naczelniczką wydziału, mieszały się wątki służbowe i obyczajowe.

Jednak równie gorąco jak treść nagrania komentowano zgoła odmienne potraktowanie  feralnych rozmówców.

Marzec został zdymisjonowany, ale odszedł na emeryturę, zachowując apanaże. Podwładnej wytoczono dyscyplinarkę za naruszenie etyki i zawieszono w obowiązkach.

Policjantkę wzięły w obronę kobiece organizacje, twierdząc, że doszło do dyskryminacji, a sama bohaterka afery w mediach skarżyła się, że policja chce ją zdyskredytować.

Co wynika z półrocznej działalności  pełnomocniczki?

Choć jest dostępna non stop, na stronie internetowej MSW figuruje telefon stacjonarny i komórkowy pani pełnomocnik, to wbrew oczekiwaniom skarg  na dyskryminację – zwłaszcza biorąc pod uwagę wielkość formacji – jest jak na lekarstwo.

Co ciekawe, o pomoc proszą zarówno kobiety, jak i mężczyźni.

– 31 zgłoszeń, których autorzy uważają, że są nierówno traktowani, pochodzi od funkcjonariuszy i pracowników policji, 13 jest ze Straży Granicznej, a siedem z Państwowej Straży Pożarnej – wyjaśnia Sapieżyńska. Z BOR dotąd nie wpłynęło żadne zgłoszenie.

Jednak każdy gdzie indziej widzi nierówność. Jedni  przy awansach i nagrodach, inni w sposobie ich traktowania przez przełożonych.

– Nie było zgłoszeń dotyczących spraw socjalnych czy problemów związanych z powrotem kobiet z urlopów macierzyńskich ani dotyczących różnicy w wynagrodzeniu z uwagi na płeć – zaznacza Monika Sapieżyńska.

Jednak spraw, w których istotnie doszło do nierównego traktowania, jest garstka. – Nie we wszystkich analizowanych sprawach, które wpłynęły, stwierdzono rzeczywisty problem – zaznacza Sapieżyńska.

Uzasadnione okazały się zarzuty podniesione przez naczelniczkę jednej ze służb. Po dłuższej nieobecności w pracy, spowodowanej zwolnieniem lekarskim, odstawiono ją na boczny tor. Polecenia przekazywano bezpośrednio jej podwładnym, kobieta czuła się mobbingowana. Pełnomocnik interweniowała, i to skutecznie. Pomogła też funkcjonariuszkom Straży Granicznej – z ośrodka dla cudzoziemców w Białymstoku,  które uznały za krzywdzące przeniesienie ich na zachodnią granicę UE ze względu na reorganizację ośrodka. Przełożeni planując  reorganizację, do przenosin wytypowali tylko kobiety, mężczyzn nawet nie brali pod uwagę.  Po interwencji pełnomocniczki z MSW dwie funkcjonariuszki straży  wróciły do pracy w ośrodku.

Bohaterka seksafery z Opola ostatecznie wyszła ze sprawy bez kary, choć uznano ją winną złamania etyki policjanta.

– Panią naczelnik przeniesiono do dyspozycji opolskiego komendanta wojewódzkiego policji, odstąpiono od ukarania. Interesowałam się sprawą, monitorowałam ją, ponieważ toczyła się własnym torem. Sprawę prowadził rzecznik dyscyplinarny – mówi Monika Sapieżyńska.

– Nie dziwi mnie, że mało jest skarg do nowej pełnomocniczki.  U nas poziom wiedzy o tym, że można być ofiarą dyskryminacji, jest bardzo niski. Nie ma jawności zarobków, nie wiemy, czy kolega zarabia więcej od nas na tym samym stanowisku. Stąd trudno ocenić, czy np. na tym polu jesteśmy dyskryminowani – mówi Małgorzata Druciarek z Obserwatora Równości Płci Instytutu Spraw Publicznych.

Jest mobbing i szykany

Jednak – zdaniem ekspertów i samych funkcjonariuszy – w służbach nie jest tak różowo, jak by wynikało z bilansu spraw badanych przez pełnomocniczkę z MSW.

– Poniżanie, niszczenie uczciwych, którzy sprzeciwiają się lokalnym układom, wytykają niekompetencję, kolesiostwo i faworyzowanie „swoich", wcale nie są rzadkie – mówi Andrzej Szary, który jako związkowiec spotyka się ze skargami policjantów.

Jednak mundurowi nie mają nawyku ich nagłaśniać.

– Nie mają zaufania zwłaszcza do instytucji czy pełnomocników powołanych przez organy rządowe – mówi Szary. Uważa, że nowa pełnomocnik jest jeszcze mało znana.

Policjant z dużej komendy,  prosząc o anonimowość, zaznacza: – Życie pokazuje, że zwykle ten, kto się skarży, dostaje po głowie. Pod byle pretekstem robi mu się dyscyplinarki. Mobbing trudno udowodnić, zwłaszcza w służbach, więc nic dziwnego, że nawet jak cierpią, to siedzą cicho – twierdzi rozmówca „Rz".

Jak kończą się skargi na przełożonych, odczuli na własnej skórze policjanci z Oświęcimia.

Dwaj funkcjonariusze, którzy zarzucili szefowi komendy mobbing i nadużycie uprawnień, co miało polegać m.in. na szykanach i poniżaniu – sami stali się ofiarami. Po latach nienagannej  służby  musieli odejść. Śledztwo w prokuraturze trwa przeszło rok, efektów nie widać, a krytykowany szef do dziś kieruje jednostką.

Policjanci, którzy się odważyli ujawnić patologie,  teraz, by zarobić na życie, muszą szukać pracy za granicą.

Sprawy mobbingu czy dyskryminacji rzadko wychodzą na światło dzienne.

Trzy lata temu głośno było o mobbingu w komendzie w Gnieźnie. Doszło do tragedii. Policjant poddany nękaniu popełnił samobójstwo, innemu koledzy w ostatniej chwili wytrącili z ręki broń.

W innej sprawie (z 2009 r.) stu policjantów z Gniezna na ulicy protestowało przeciwko komendantowi powiatowemu. Powodem był mobbing. Skala protestu była tak znacząca, że komendanta odwołano.

Z kolei w sądzie w Olsztynie trwa  proces naczelniczki z policji w związku z zarzutami o m.in. mobbing i psychiczne znęcanie się nad  podwładnymi.