Gmina jest podatnikiem VAT i rozlicza podatek wraz z samorządowymi jednostkami budżetowymi. Centralizacja rozliczeń nastąpiła w lutym 2017 r. Część jednostek, które są szkołami w rozumieniu ustawy o oświacie, prowadzi stołówki szkolne lub korzysta z cateringu. Odpłatnie wydają posiłki na rzecz: uczniów, nauczycieli i personelu z gminy i spoza niej, a także osób trzecich. Posiłki wydawane są na miejscu, czasem na wynos. W ramach usługi wydawane są też napoje, przy przygotowywaniu których jest wykorzystywany napar z kawy lub herbaty, woda mineralna, która może być rozlewana, a nie wydawana w oryginalnych opakowaniach, owoce, kompoty, soki wymieszane z wodą, inne towary w stanie nieprzetworzonym. Działalność stołówek obliczona jest wyłącznie na zwrot poniesionych kosztów. Gmina zapytała czy odpłatne wydawanie posiłków, w tym na wynos, korzysta ze zwolnienia z VAT Sama uważała, że opisane przez nią usługi będą podlegać zwolnieniu z art. 43 ust. 1 pkt 24 ustawy o VAT.
Fiskus potwierdził, że usługi wydawania posiłków, świadczone na zasadach określonych w ustawie o systemie oświaty, przez stołówki szkolne dla uczniów (w przypadku szkół) i wychowanków (w przypadku przedszkola), spełniają przesłanki do zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 24 ustawy o VAT. Są to bowiem usługi ściśle związane z usługami w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą, polegające na ich żywieniu.
Gmina nie była jednak zadowolona z takiej odpowiedzi. W skardze do WSA w Poznaniu zmieniła spojrzenie na problem. Przekonywała, że prowadząc stołówkę szkolną w ramach realizacji zadań własnych w zakresie oświaty, w ogóle nie podlega opodatkowaniu VAT.
WSA w Poznaniu uwzględnił jej skargę. Przypomniał, że za podatnika VAT nie uznaje się organów władzy publicznej oraz urzędów je obsługujących w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji, których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Zdaniem WSA, aby doszło do wyłączenia podmiotu publicznego z zakresu definicji podatnika muszą zostać spełnione dwa warunki: czynności muszą być wykonywane przez podmiot prawa publicznego oraz organ ten musi działać w charakterze organu władzy publicznej. W orzecznictwie zwraca się uwagę na dwie istotne kwestie. Chodzi o źródło i charakter stosunku prawnego łączącego organ władzy publicznej z podmiotem, na rzecz którego spełniane jest świadczenie (wykonywana czynność), a także charakter prawny pobieranej opłaty (czy jest to opłata zbliżona do daniny publicznej czy cena ustalana w realiach rynkowych). Istotne jest także, czy strony stosunku prawnego mają pełną swobodę ustalania jego treści, czy może jest ona ograniczona przez przepisy powszechnie obowiązującego prawa administracyjnego.
Jak podkreślił sąd, sporne wyłączenie ma charakter podmiotowo-przedmiotowy. Gmina jest organem władzy publicznej. Organy i urzędy nie są uznawane za podatników w zakresie wykonywanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami, tzw. zadań własnych. Organizację stołówek szkolnych kwalifikuje się do czynności wykonywanych w ramach edukacji publicznej. WSA nie miał wątpliwości, że gmina nie będzie podatnikiem VAT, realizując zadania w zakresie edukacji w postaci organizacji stołówek szkolnych, wypoczynku dzieci i młodzieży, uczestnictwa dzieci i młodzieży w widowiskach artystycznych i nauce pływania oraz w wymianie międzynarodowej.
