Ile gmin będziemy mieli w Polsce w przyszłości

Do tej pory ani zachęty finansowe przewidziane w ustawie o dochodach samorządowych, ani słaba kondycja finansowa wielu jednostek nie skłoniły ich do łączenia się. Może to zmienić projekt zmian w ustawie o samorządzie gminnym i innych ustawach, przedstawiony przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Zakłada on elastyczny podział administracyjny kraju. Ile będzie gmin w przyszłości, zależy od samorządów i atrakcyjności propozycji resortu.

Kto ma szansę

Tymczasem szansę na rozwój mają jedynie te jednostki, które odpowiedzą na potrzeby społeczności lokalnych. Bez ich spełnienia grozi im wyludnienie i wegetacja. Czy propozycje zmian w ustawie o samorządzie gminnym skłonią je do tego?

Zasadniczą sprawą pozostają zachęty finansowe. Zmiany zaproponowane przez MAiC w ustawie o dochodach jednostek samorządowych przewidują 10 proc. udziału w PIT dla nowej jednostki, pod warunkiem że średnia dochodu z PIT na głowę mieszkańca tej jednostki nie przekroczy wskaźnika dla całego kraju. A zatem zachęty dotyczą tylko części gmin i do tego, jak twierdzą samorządowcy, są niewystarczające.

– Zachęty powinny być realne i pozwolić na sfinansowanie dużej inwestycji w nowej jednostce. Nie muszą mechanicznie odpowiadać wzrostowi udziału w PIT. Rząd ma znacznie więcej możliwości wspierania nowej jednostki np. poprzez dotacje z różnych źródeł, m.in. z Krajowego Funduszu Drogowego czy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska – mówi „Rz" Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich.

Propozycja samorządowców zmierza więc do objęcia wsparciem większej liczby jednostek, niż przewiduje to nowelizacja ustawy.

Jaka motywacja

Wsparcie finansowe może zainteresować gminy uboższe, ale zdaniem dyr. Porawskiego jest konieczność łączenia się jednostek o tej samej nazwie, np. miasteczka i okalającej go gminy wiejskiej.

– To połączenie powinno być obligatoryjne. Miasta duszą się w swoich granicach, a gminy wiejskie, broniąc się przed połączeniem, kierują się najczęściej partykularnymi interesami – twierdzi.

Pozostałe propozycje MAiC w tym zakresie dotyczą techniki samego łączenia, np. poprzez wprowadzenie instytucji pełnomocnika ds. utworzenia gminy, którego zadaniem będzie przygotowanie organizacyjne i prawne nowej jednostki do funkcjonowania. To pełnomocnik ma przesądzić o tym, które jednostki organizacyjne gmin powinny zostać połączone, a które działać w dotychczasowej strukturze lub zniknąć. Projekt nie pozostawia swobody działania w tej dziedzinie samorządom. Do zadań pełnomocnika należałoby też przygotowanie budżetu nowej jednostki i skonsultowanie jej z regionalną izbą obrachunkową. Zmiana art. 4c określa, iż pełnomocnik pełni swą funkcję do czasu ukonstytuowania się nowych władz, ale w praktyce stanie się to później, po uchwaleniu przez nową radę budżetu. Co jednak, gdy ta odmówi uchwalenia budżetu, ponieważ uzna, że nowa jednostka ma inne priorytety?

Nowa jednostka będzie następcą prawnym poprzednich jednostek. Zakłada się zatem, że do czasu uchwalenia nowych aktów prawa miejscowego, obowiązują stare.

Podobne zmiany dotyczą również powiatów.

O wsparciu finansowym przez rząd samorządowcy rozmawiali wczoraj na posiedzeniu zespołu ds. finansów publicznych. Nie wiadomo jednak, czy Ministerstwo Finansów poprze propozycje samorządowe.