Jakie uposażenie otrzyma policjant w razie choroby

Jedną z przesłanek obligatoryjnego zwolnienia policjanta ze służby jest otrzymanie przez niego orzeczenia o trwalej niezdolności do jej pełnienia. Stanowi o tym art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o policji (dalej uop). Natomiast zgodnie z art. 43 ust 1 uop zwolnienie policjanta ze służby na tej podstawie nie może nastąpić przed upływem 12 miesięcy od dnia zaprzestania służby z powodu choroby, chyba że policjant zgłosi pisemnie wystąpienie ze służby.

W orzecznictwie od lat trwał spór, jak liczyć ten okres ochronny i czy orzeczenie komisji lekarskiej może w pewnych okolicznościach zastępować zaświadczenie lekarskie. Niejednolite rozstrzygnięcia w tej kwestii zapadały zarówno w sprawach dotyczących policjantów, jak i funkcjonariuszy niektórych innych służb mundurowych. W części pragmatyk służbowych regulacje prawne w omawianym zakresie są bowiem identyczne jak w przepisach ustawy o policji (>patrz tabela). Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 26 czerwca 2014 r. (I OPS 16/13) wyjaśnił obie te kwestie.

Sędziowie w końcu zdecydowali

Uznanie przez NSA, że w pewnych okolicznościach orzeczenie komisji lekarskiej o trwałej niezdolności do służby zastępuje zaświadczenie lekarskie potwierdzające czasową niezdolność do służby funkcjonariusza (mając orzeczenie komisji, nie musi on już przedstawiać zaświadczenia), prowadzi do sytuacji, w której od tego, czy orzeczenie komisji lekarskiej będzie poprzedzone zwolnieniem czy nie, zależy nie tylko wysokość uposażenia przysługującego policjantowi w okresie choroby (100 lub 80 proc. uposażenia), ale również to, od kiedy korzysta on z ochrony przed rozwiązaniem stosunku służbowego.

Podejmując wspomnianą uchwałę, NSA nie zajmował się wprawdzie kwestią wysokości uposażenia przysługującego policjantowi w okresie choroby. Nie to było bowiem przedmiotem jego zainteresowania. Odpowiadając twierdząco na przedstawione mu pytanie prawne: czy przepis art. 43 ust. 1 ustawy o policji ma zastosowanie do zwolnienia policjanta ze służby w przypadku orzeczenia przez komisję lekarską trwałej niezdolności do służby, jeżeli funkcjonariusz nie zaprzestał służby z powodu choroby, wypowiedział się tylko o wzajemnej relacji dwóch cytowanych wcześniej przepisów (art. 41 ust. 1 pkt 1 i art. 43 ust. 1 uop). Jego rozstrzygnięcie pośrednio ma jednak także wpływ na uprawnienia płacowe funkcjonariuszy.

Zaprzestanie służby z powodu choroby

Rozstrzygając przedstawione zagadnienie prawne, NSA podkreślił, iż celem regulacji zawartej w art. 43 ust. 1 uop jest zabezpieczenie policjanta, wobec którego komisja lekarska orzekła całkowitą niezdolność do służby, przed możliwością niezwłocznego rozwiązania z nim stosunku służbowego na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Pomimo bowiem takiego orzeczenia policjanta nie można zwolnić ze służby, jeżeli zaprzestał jej pełnienia z powodu choroby i od tego dnia nie upłynęło jeszcze 12 miesięcy. W takiej sytuacji – zdaniem NSA – stan zaprzestania służby nie musi być już dokumentowany odpowiednim zaświadczeniem lekarskim. Orzeczenie komisji lekarskiej jest bowiem nie tylko rodzajem rozstrzygnięcia administracyjnego, ale też oświadczeniem wiedzy co do stanu zdrowia policjanta, które obejmuje stwierdzenie określonej choroby u policjanta, z powodu której jest on niezdolny do służby.

Jeżeli zatem zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do służby z powodu choroby stanowi podstawę jej zaprzestania, to nie sposób przyjąć, że orzeczenie komisji lekarskiej stwierdzające trwałą niezdolność do służby z powodu choroby nie może stanowić podstawy jej zaprzestania w rozumieniu art. 43 ust. 1 ustawy o policji. Co więcej, w takiej sytuacji nie sposób także przyjąć, że po wydaniu orzeczenia przez komisję lekarską o trwałej niezdolności do służby konieczne jest przedstawianie zaświadczenia lekarskiego o czasowej do niej niezdolności z powodu choroby.

Zaprzestanie służby z powodu choroby może wynikać zarówno z zaświadczenia lekarskiego, jak i orzeczenia komisji lekarskiej

Orzeczenie albo zaświadczenie

Zaprzestanie służby z powodu choroby może zatem wynikać zarówno z zaświadczenia lekarskiego, jak i orzeczenia komisji lekarskiej o całkowitej niezdolności do służby z powodu choroby. Z tego punktu widzenia nie ma zatem istotnego znaczenia, czy policjant przed orzeczeniem komisji lekarskiej był nieobecny w służbie z powodu choroby, usprawiedliwiając swą nieobecność stosownymi zaświadczeniami lekarskimi, czy takim zaświadczeniem lekarskim dysponował dopiero po uznaniu go za trwale niezdolnego do służby czy też w ogóle nie przedstawił tego typu zaświadczeń, ograniczając się do złożenia jedynie orzeczenia komisji lekarskiej.

Okres ochronny

Zachowanie policjanta i to, jakie „potwierdzenie choroby" otrzymał jako pierwsze, ma znaczenie natomiast przy ustalaniu początku okresu, w którym nie musi się on bać rozwiązania stosunku służbowego. Jeżeli bowiem policjant przed wydaniem orzeczenia o trwałej niezdolności do służby przez komisję lekarską poszedł na zwolnienie lekarskie (zaprzestał pełnienia służby z powodu choroby), okres ochronny, o którym mowa w art. 43 ust. 1 ustawy o policji, rozpoczyna się od dnia zaprzestania służby z tego powodu.

W przypadku zaś gdy przed wydaniem orzeczenia policjant nie korzystał ze zwolnienia, okres ochronny rozpoczyna się od dnia, w którym zaprzestał on służby z powodu choroby stwierdzonej w orzeczeniu o trwałej niezdolności do służby.

Przykład

Funkcjonariusz policji zachorował na zapalenie płuc i z tego powodu od 16 września 2014 r. przez prawie dwa miesiące korzystał ze zwolnienia lekarskiego. W tym czasie (30 października) miał wyznaczone badanie przez komisję lekarską ze względu na przewlekłą chorobę serca. W wyniku tego badania został uznany za całkowicie niezdolnego do służby. Z tego powodu po zakończeniu zwolnienia z powodu zapalenia płuc został zwolniony od zajęć służbowych. W związku z tym, że ochrona trwałości stosunku służbowego obejmuje 12 miesięcy od dnia zaprzestania służby z powodu choroby, a okres ten należy liczyć od momentu każdego faktycznego zaprzestania przez policjanta służby ze względów zdrowotnych, w tym przypadku okres ten zaczyna swój bieg od pierwszego dnia wskazanego w zaświadczeniu lekarskim, czyli od 16 września 2014 r.

Przykład

Policjant normalnie pełniący służbę został skierowany do komisji lekarskiej i w wyniku przeprowadzonego przez nią badania został uznany za całkowicie niezdolnego do służby. Po przedstawieniu tego orzeczenia w swojej jednostce z dniem 5 listopada tego roku został zwolniony od zajęć służbowych. W takiej sytuacji początek okresu ochronnego trzeba liczyć od momentu faktycznego zaprzestania służby na skutek obligatoryjnego zwolnienia go przez przełożonego od zajęć służbowych w związku z orzeczeniem o trwałej niezdolności do służby, czyli od 5 listopada.

12 miesięcy i ani dnia dłużej

Ustalając datę końcową okresu ochronnego, trzeba mieć na uwadze, że chodzi tutaj o ostatni nieprzerwany okres 12 miesięcy zaprzestania służby w powodu choroby (uzasadnienie do wyroku NSA w Warszawie z 16 maja 2001 r. II SA 704/01). Oznacza to, że do wspomnianego okresu 12 miesięcy nie zalicza się okresów poprzednich niezdolności do służby nawet z powodu tej samej choroby, jeśli po ich upływie policjant podjął służbę.

Warto także pamiętać, że we wspomnianym okresie policjant jest chroniony nie tylko przed rozwiązaniem stosunku służbowego z powodu orzeczenia komisji lekarskiej o trwałej niezdolności do służby (art. 41 ust. 1 pkt. 1 uop), ale także z powodu:

O ile oczywiście policjant sam nie zdecyduje o odejściu ze służby.

Całkowita znaczy trwała

Ustawa o policji nie wyjaśnia pojęcia trwałej niezdolności do służby. Natomiast rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 9 lipca 1991 r. w sprawie właściwości i trybu postępowania komisji lekarskich podległych ministrowi spraw wewnętrznych (DzU nr 79, poz. 349 ze zm.) posługuje się terminem „całkowicie niezdolny do służby". Takie orzeczenie komisja lekarska wydaje, jeżeli w stanie zdrowia badanego stwierdza schorzenia, które nie pozwalają na pełnienie służby (par. 13 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia). Jednak zdaniem sądów administracyjnych, co potwierdzają liczne wyroki NSA (m.in. z 4 kwietnia 2008 r., I OSK 605/07, z 23 października 2009 r. ,I OSK 258/09), określenie „całkowita niezdolność do służby" wskazuje na tożsamość znaczeniową tego pojęcia z określeniem „trwała niezdolność do służby".

Od 1 stycznia przyszłego roku po wejściu w życie ustawy o komisjach lekarskich podległych ministrowi spraw wewnętrznych, która to ustawa zastąpi cytowane rozporządzenie, ta niespójność terminologiczna zostanie usunięta.

Wysokość uposażenia

Policjant zwolniony od zajęć służbowych w następstwie orzeczenia komisji lekarskiej stwierdzającej jego niezdolność do pełnienia służby ma oczywiście prawo do uposażenia. Powstaje tylko pytanie, w jakiej wysokości. W tym przypadku przepisy nie są bowiem jednoznaczne. Dla rozstrzygnięcia tej kwestii potrzebna jest zatem analiza dwóch przepisów płacowych ustawy o policji: art. 121 ust.1 i art. 121 b.

Zgodnie z pierwszą regulacją w razie urlopu, zwolnienia od zajęć służbowych oraz w okresie pozostawania bez przydziału służbowego policjant otrzymuje uposażenie zasadnicze, dodatki do uposażenia o charakterze stałym i inne należności pieniężne należne na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym – z uwzględnieniem powstałych w tym okresie zmian mających wpływ na prawo do uposażenia i innych należności pieniężnych lub na ich wysokość. Zgodnie z drugą w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim ma on prawo do 80 proc. uposażenia.

Wydaje się, że okres, który nas tu interesuje, mieści się w pojęciu „zwolnienie od zajęć służbowych{, które uprawnia policjanta do 100 proc. uposażenia. Za przyznaniem funkcjonariuszowi prawa do pełnego wynagrodzenia w tym okresie przemawia także fakt, że choć zgodnie z cytowaną wcześniej uchwałą NSA orzeczenie komisji lekarskiej może zastępować zaświadczenie lekarskie, co mogłoby przemawiać za wypłatą mu jedynie 80 proc. uposażenia, to zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem zarówno Sądu Najwyższego, jak i NSA przepisy dot. wynagrodzeń zawsze należy interpretować ściśle.

Uposażenie wypłacane funkcjonariuszom służb mundurowych, jak każde inne wynagrodzenie, korzysta zatem ze szczególnej ochrony, przejawiającej się m.in. tym, że jakiekolwiek potrącenia z niego lub obniżki mogą być dokonywane tylko wtedy, gdy konkretny przepis prawa tak stanowi. W sytuacji jego braku, tak jak to jest w tym przypadku, obniżka uposażenie policjanta do 80 proc. jest niemożliwa.

Pewien kłopot może powstać, kiedy zwolniony z zajęć służbowych przez przełożonego funkcjonariusz dostarczy dodatkowo zwolnienie lekarskie. Zgodnie bowiem z art. 121b ust. 1 uop w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim przysługuje mu 80 proc. uposażenia, a żaden przepis takiej kolizji uprawnień nie rozstrzyga.

Zwolnienie obowiązkowe

Nie ma natomiast żadnej wątpliwości, że po upływie 12 miesięcy zaprzestania służby z powodu choroby funkcjonariusz musi pożegnać się z mundurem. Jeśli był w służbie stałej pewną osłodą dla niego może być specjalne uprawnienie, które przysługuje tylko niektórym zwalnianym funkcjonariuszom m.in. tym odchodzącym ze służby z powodu orzeczenia o trwałej niezdolności do służby. Na podstawie art.117 uop mogą oni, bowiem jeszcze przez rok otrzymywać świadczenie pieniężne w wysokości odpowiadającej uposażeniu zasadniczemu wraz z dodatkami o charakterze stałym, pobieranymi na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym.

Policjant, który ma uprawnienia emerytalne, może wybrać, czy chce otrzymywać to świadczenie czy emeryturę lub rentę. Zważywszy jednak, że maksymalna wysokość emerytury lub renty (razem z przysługującymi zwiększeniami) dla funkcjonariuszy, którzy rozpoczęli służbę przed 1 stycznia 2013 r., wynosi 80 proc. uposażenia na ostatnio zajmowanym stanowisku, mało prawdopodobne jest, aby policjant postawiony przed takim wyborem zdecydował o rezygnacji ze świadczenia pieniężnego wypłacanego na podstawę art. 117 uop.

Można zatem przyjąć, że w okresie dwóch lat od zaprzestania służby z powodu choroby, gdy do tego zaprzestania dochodzi w wyniku orzeczenia komisji lekarskiej o trwałej niezdolności funkcjonariusza do służby, ma on prawo do całego uposażenia.