Martwe sądy 24-godzinne

Nie ulega wątpliwości, że postępowanie przyspieszone w kształcie, w jakim pojawiło się w obowiązującym kodeksie postępowania karnego, się nie sprawdziło. Mimo, że miało być stosowane wobec najbardziej uciążliwych społecznie występków, głównie o charakterze chuligańskim, praktycznie od początku stało się orężem walki głównie z pijanymi kierowcami i zatrzymanymi na gorącym uczynku. Do tego doszły również zastrzeżenia co do zgodności niektórych przepisów z konstytucją ([b]wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2008 r., P 20/07)[/b]. Efektem prac legislacyjnych zmierzających w kierunku reformy tego postępowania stała się ustawa z 5 listopada 2009 r. nowelizująca kodeksy: [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0AC29B22E1F7B9C3206ED23DA5C6055A?id=74999]karny[/link], [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=75001]postępowania karnego[/link], [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=31B9A56A82EA82B5C873E0CBBFEA69C4?id=75003]karny wykonawczy[/link], [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=BFD34141EAC965A73BD747CB45B59DD4?id=186065]karny skarbowy[/link] oraz niektóre inne ustawy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=333894](DzU nr 206, poz. 1589)[/link], która weszła w życie 8 czerwca 2010 r.

[srodtytul]Tryb szczególny [/srodtytul]

Obecnie w trybie przyspieszonym stosuje się przepisy o postępowaniu uproszczonym, a nie – jak wcześniej – zwyczajnym. Tym samym uznano to postępowanie za tryb szczególny drugiego, a nie pierwszego, stopnia. Jest to rozwiązanie, które zasługuje na pełną aprobatę, tym bardziej że – zgodnie z art. 517b § 1 k.p.k. – w postępowaniu przyspieszonym mogą być rozpoznawane sprawy o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w trybie uproszczonym.

[srodtytul]Bez oskarżonego [/srodtytul]

Nadal sprawca musi być ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem oraz zatrzymany przez policję, a następnie w ciągu 48 godzin doprowadzony i przekazany do dyspozycji sądu. W nowym art. 517b § 1 k.p.k. dopuszczono jednak możliwość odstąpienia od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia do sądu albo zwolnienia sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem. Warunkiem jest jednak zobowiązanie takiej osoby (ze skutkiem wezwania) do stawienia się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie, nieprzekraczającym 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania w ręce policji. Wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym (dalej: wniosek) przekazuje się wtedy sądowi w ciągu 48 godzin od tej chwili. Gdy termin ten upływa w dniu wolnym od pracy, wniosek wraz z materiałem dowodowym należy przekazać sądowi w najbliższym dniu roboczym, tak jednak, aby sąd mógł przystąpić do rozpoznania sprawy przed upływem 72 godzin od zatrzymania (oddania w ręce policji). Użycie konstrukcji “dzień wolny od pracy” sugeruje, że chodzi tu również o soboty, których ustawa nie uznaje za wolne od pracy (art. 1 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=CFB324D7144ADDB683A3017A71DE772D?id=71689]ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy[/link] oraz [b]uchwała SN z 25 kwietnia 2003 r., III CZP 8/03[/b]).

Konsekwencją tego rozwiązania jest – przewidziany w art. 517e § 2 k.p.k. – brak obowiązkowego stawiennictwa oskarżonego w sądzie. Jeżeli w takiej sytuacji sąd uzna nieobecność oskarżonego za nieusprawiedliwioną, może prowadzić rozprawę pod jego nieobecność. Ten słuszny zabieg legislacyjny miał na celu odciążenie policji, prokuratury i sądu od zbędnego zaangażowania organizacyjnego i technicznego, w szczególności o uniknięcie konieczności sprawowania tzw. dyżurów trybowych.

[srodtytul]Prokurator tylko wyjątkowo[/srodtytul]

Zasadą jest teraz, że policja, w razie istnienia podstaw do wystąpienia z wnioskiem, sporządza go i – samodzielnie – przekazuje do sądu wraz ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Prokurator wówczas nie tylko nie zatwierdza wniosku, ale również w żaden sposób nie ingeruje w jego treść i formę. Obowiązkiem policji jest jedynie niezwłoczne zawiadomienie o tym prokuratora, np. przesłanie do prokuratury odpisu wniosku.

Nowością jest obowiązek pouczenia podejrzanego m.in. o uprawnieniu do złożenia wniosku o tzw. dobrowolne poddanie się karze z art. 387 § 1 k.p.k., a także o możliwości złożenia przez prokuratora wniosku o tzw. skazanie bez przeprowadzenia rozprawy z art. 335 § 1 k.p.k.

Z kolei prokurator ma obowiązek przesłuchania podejrzanego tylko w dwóch wypadkach: jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem z art. 335 § 1 k.p.k. lub gdy podejrzany złożył wniosek określony w art. 387 § 1 k.p.k. Tylko wtedy policja przedstawia prokuratorowi wniosek do zatwierdzenia. W razie zatwierdzenia prokurator może (fakultatywnie) dołączyć do niego wniosek o skazanie z art. 335 § 1 k.p.k.

[srodtytul]Obrońca z wyboru [/srodtytul]