Trybunał Konstytucyjny broni Funduszu Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Zapadł wyrok

W ten sposób TK rozstrzygnął wniosek złożony cztery lata temu przez ówczesnego prezesa Najwyższej Izby Kontroli Mariana Banasia, który zaskarżył trzy przepisy rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej. Chodzi oczywiście o niesławny Fundusz Sprawiedliwości, który w założeniu miał nieść pomoc ofiarom przestępstw, ale jak potwierdziły kontrole ponad 60 proc. przyznawanych dotacji, czyli setki milionów złotych było przekazywanych na cele niezwiązane ze statutowymi zadaniami, dochodziło do niegospodarności i nadużyć.

NIK uderza w Fundusz Sprawiedliwości i Zbigniewa Ziobrę. Wniosek do TK

Banaś zaskarżył do Trybunału m.in. par. 11 rozporządzenia wprowadzony przez Zbigniewa Ziobrę. Stanowi on, że w uzasadnionych przypadkach możliwe jest zawarcie umowy o powierzenie zadania nieobjętego programem lub naborem wniosków. Kolejne dwa zakwestionowane przepisy uprawniają dysponenta funduszu czyli ministra sprawiedliwości do unieważnienia konkursu ofert z innych przyczyn oraz do odmówienia przyznania dotacji lub zmiany kwoty zaproponowanej przez komisję konkursową. Zdaniem szefa NIK przepisy te umożliwiły Ziobrze ingerowanie w konkursy i prowadziły do nadużyć, nieuzasadnionych i arbitralnych decyzji przy przyznawaniu albo odmowie przyznania dotacji.

Co ważne w marcu 2022 r. zaskarżone przepisy znowelizowano. Doprecyzowano je i przeredagowano zgodnie z zalecaniami NIK. Jak twierdzi Trybunał, przepisy te jednak nadal wywierają skutki prawne. Przed ich zmianą przyznano bowiem dotacje, które były przekazywane także po nowelizacji przepisów jeszcze w 2023 r. Poza tym w związku ze stosowaniem zaskarżonych przepisów toczą się obecnie postępowania prokuratorskie.

Jest wyrok TK w sprawie Funduszu Sprawiedliwości. Przepisy zgodne z konstytucją

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Miliony z Funduszu bez konkursów. Eksperci są pewni: Ziobro złamał konstytucję

Przyznając sobie w rozporządzeniu kompetencje do wypłacania wsparcia z pominięciem konkursów, Zbi...

Trybunał zajął się wnioskiem Mariana Banasia w czwartek. Nie podzielił wątpliwości NIK, orzekł, że zaskarżone przepisy mieszczą się one w granicach upoważnienia wyznaczonego w ustawie i są zgodne z konstytucją.

Uzasadniając tę decyzję sędzia sprawozdawca Krystyna Pawłowicz podkreśliła, że możliwość unieważnienia konkursu z innych przyczyn przez ministra nie jest sprzeczna z oczekiwaniem ustawodawcy. Dodała przy tym, że od każdej takiej decyzji przysługuje skarga.

Według Trybunału zgodna z konstytucją jest też ingerencja ministra w wysokość dotacji czy odmowa jej przyznania mimo wygranego konkursu przez dany podmiot. – Minister sprawiedliwości jako dysponent Funduszu Sprawiedliwości musi mieć i ma ustawowo i konstytucyjnie zagwarantowany odpowiedni zakres swobody w dystrybuowaniu środków z tego funduszu, albowiem zadania finansowe z funduszu mieszczą się w obszarze odpowiedzialności ministra – wskazała Pawłowicz.

Trybunał uznał, że działalność komisji konkursowych ma charakter wyłącznie wspomagający ministra przy dysponowaniu środkami z funduszu. – Ustalenia komisji konkursowych są elementem wewnętrznego procesu decyzyjnego i służą ułatwieniu ministrowi podjęcia decyzji w przedmiocie dysponowania środkami funduszu. Nie mogą one wyłączać jego władzy dyskrecjonalnej w tym obszarze. Komisja ma charakter pomocniczy i opiniodawczo-doradczy, a jej rekomendacje nie są wiążące dla ministra – stwierdził TK.

W opinii Trybunału minister jako dysponent funduszu musi mieć instrumentu pozwalające mu na weryfikację rekomendacji komisji konkursowej i podejmowanie ostatecznej decyzji o przyznaniu dotacji.

Afera w Funduszu Sprawiedliwości. Miliony niezgodnie z przeznaczeniem

Fundusz Sprawiedliwości powołano w 1997 r., jednak to za rządów PiS wprowadzono do niego zasadnicze zmiany. Oprócz dotychczasowej pomocy ofiarom przestępstw umożliwiono wykorzystywanie funduszu na przeciwdziałanie przestępczości, a minister sprawiedliwości dostał szerokie kompetencje w dysponowaniu środkami

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Dostali miliony za czasów ministra Zbigniewa Ziobry. Adam Bodnar chce zwrotu

Minister sprawiedliwości Adam Bodnar wezwał osiem podmiotów, w tym m.in. Fundację Profeto czy Sto...

Resort Ziobry kierował jednak znaczną część pieniędzy z Funduszu Sprawiedliwości do Ochotniczych Straży Pożarnych i Kół Gospodyń Wiejskich. Jak się później okazało trafiały one głównie do okręgów wyborczych, z których startowali w wyborach politycy Suwerennej Polski.

Kontrowersje wokół Funduszu Sprawiedliwości zarządzanego przez resort Ziobry potwierdziły m.in. raporty NIK. W 2021 r. Izba stwierdziła, że działanie szefa MS skutkowało niegospodarnym, niecelowym wydatkowaniem środków z Funduszu Sprawiedliwości i sprzyjało powstawaniu mechanizmów korupcjogennych.

- Tylko 34 proc. środków tego funduszu było przeznaczone na pomoc bezpośrednio świadczoną osobom pokrzywdzonym przestępstwem, a tylko 4 proc. na pomoc postpenitencjarną. Cała reszta, ponad 60 proc., została przekierowana na inne zadania. Łączna wartość efektów finansowych kontroli, czyli kwot środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami, niecelowo, niegospodarnie lub nierzetelnie, wyniosła ponad 280 mln zł – twierdził wówczas NIK.

Podobne wnioski Izba sformułowała w raporcie z maja tego 2025 r. Kontrolerzy stwierdzili, że w latach 2021 -2025 dochodziło do niegospodarności, defraudacji, zawieranie fikcyjnych umów, płacenia za towary i usługi po zawyżonych cenach i poświadczania nieprawdy. W 21 przypadkach izba zażądała zwrotu środków publicznych na łączną kwotę 65 mln zł.

Po zmianie władzy w 2023 r. działaniom funduszu przyjrzało o się nowe kierownictwo ministerstwa. Stwierdzono, że poprzednie władze MS przyznały niektórym organizacjom pieniądze, choć nie spełniały one wymaganych kryteriów, bądź środki przekazane im miały być przeznaczone na cele odmienne od tych, które finansować miał Fundusz Sprawiedliwości. Wezwano też niektóre organizacje do zwrotu łącznie 90 mln zł.

Funkcjonowaniem funduszu za czasów Ziobry zajmuje się też prokuratura, która prowadzi w tej sprawie szereg postępowań. W środę Sąd Okręgowy w Warszawie wydał pierwszy wyrok skazujący w śledztwie dotyczącym nieprawidłowości w Funduszu Sprawiedliwości. Na rok więzienia w zawieszeniu na 5 lat i 36 tys. zł grzywny skazany został Piotr W., szef firmy, która budowała centrum pomocy Fundacji Profeto.