Kto w razie wojny może w pierwszej kolejności trafić do wojska? Niektórzy będą mieli na to tylko 6 godzin

Możliwość ogłoszenia w Polsce powszechnej lub częściowej mobilizacji zapisana jest w Konstytucji RP. Bardziej szczegółowe przepisy znajdują się w ustawie o obronie Ojczyzny z 11 marca 2022 r. oraz w rozporządzeniach i zarządzeniach do tej ustawy wydawanych w kolejnych latach. Przykładem może być Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 maja 2024 r. w sprawie przydziałów mobilizacyjnych i pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2022 r. w sprawie wyłączenia od obowiązku pełnienia czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. 

Obowiązek obrony Ojczyzny, powszechna lub częściowa mobilizacja. Co na ten temat mówi Konstytucja?

Art. 85 ust. 1 Konstytucji RP mówi, że „Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny”. W ustępie drugim czytamy: „Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa”. Art. 85 ust. 3 wyjaśnia z kolei, że „Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.”

Informacja na temat tego, kiedy w Polsce może być ogłoszona mobilizacja są zawarte w art. 136: „W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej”.

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Co może Żandarmeria Wojskowa? Kiedy można dostać od niej mandat? Przepisy mówią jasno

W ostatnich dniach często docierają do nas informacje o działaniach prowadzonych przez Żandarmeri...

O obowiązku pełnienia czynnej służby wojskowej najczęściej myślimy w kontekście wybuchu wojny. Konstytucja RP określa, kto i kiedy może ogłosić, że Polska jest w stanie wojny. Zgodnie z art. 116 główną rolę w tej kwestii odgrywa Sejm, który „decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej”.

Czas wojny i mobilizacja według ustawy o obronie Ojczyzny 

Według ustawy o obronie Ojczyzny (u.o.o.) „mobilizacja” to „proces przygotowania państwa, w tym Sił Zbrojnych, do osiągnięcia gotowości do przeciwdziałania bezpośredniemu zewnętrznemu zagrożeniu bezpieczeństwa państwa, uruchamiany zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej”. W ustawie pojawia się też pojęcie „czas wojny” definiowane jako „czas działań wojennych prowadzonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, których początek i koniec jest określany w trybie postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydanego na wniosek Rady Ministrów”.

Obowiązek obrony Ojczyzny i służby wojskowej niezależnie od płci

W ustawie o obronie Ojczyzny znajdziemy także rozszerzenie konstytucyjnego zapisu dotyczącego obowiązku obrony. Są to przepisy dotyczące zarówno stanu wojny, jak i pokoju czy np. stanu wojennego. Art. 3. ust. 1 u.o.o. mówi, że „Obowiązkowi obrony Ojczyzny podlegają obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku”. Obowiązek ten nie dotyczy obywateli polskich będących jednocześnie obywatelami innego państwa, mieszkających na stałe za granicą.

Czytaj więcej

Wojsko

Sondaż: Powrót poboru do wojska? Znamy zdanie Polaków

„Czy w związku z obecną sytuacją międzynarodową w Polsce powinna być przywrócona obowiązkowa służ...

Podstawowym sposobem spełniania obowiązku obrony jest pełnienie służby wojskowej. Podlegają mu wszyscy obywatele (nie tylko mężczyźni) w wieku 18-60 lat (w niektórych przypadkach do 63. roku życia). W ustawie znajdziemy kilka wyłączeń z tego powszechnego obowiązku. Mowa m.in. o osobach uznanych za trwale niezdolne do służby wojskowej, kobietach w ciąży oraz w okresie 6 miesięcy po porodzie, a także o osobach sprawujących opiekę nad:

Służba wojskowa w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny: przydziały mobilizacyjne

Z przepisów ustawy o obronie Ojczyzny wynika, że jeśli zostanie ogłoszona mobilizacja, do czynnej służby wojskowej i do armii w pierwszej kolejności trafią osoby, które miały już z armią kontakt lub posiadają kompetencje, które są w wojsku potrzebne. Osoby te już w czasie pokoju otrzymują przydziały mobilizacyjne lub pracownicze przydziały mobilizacyjne. W art. 531. ust. 1 u.o.o. czytamy: „Żołnierzy rezerwy, których w pierwszej kolejności przewiduje się powołać do służby wojskowej pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, przeznacza się do tej służby przez nadanie w czasie pokoju przydziału mobilizacyjnego na stanowiska służbowe lub do pełnienia funkcji wojskowych (…)”.

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Sondaż: Co trzeci Polak uważa, że Polska nie jest gotowa do odparcia ataku dronów

„Czy Pani/Pana zdaniem Polska jest przygotowana do odparcia ewentualnego ataku powietrznego z uży...

Warto pamiętać, że żołnierz rezerwy to nie to samo, co rezerwista. Według materiałów informacyjnych Sztabu Generalnego Wojska Polskiego rezerwista to „osoba, która ma kategorię zdolności do pełnienia służby wojskowej i otrzymała stopień szeregowego, ale nie odbyła czynnej służby wojskowej i nie składała przysięgi wojskowej”. Z kolei żołnierz rezerwy to „osoba, która złożyła przysięgę wojskową i została przeniesiona do rezerwy po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej, w tym z zawodowej służby wojskowej, jeżeli w dalszym ciągu podlega obowiązkowi służby wojskowej. Żołnierzami rezerwy są np. byli żołnierze zawodowi, osoby po służbie przygotowawczej, a także byli żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej i absolwenci programu przeszkolenia wojskowego „Legia Akademicka”.

Kto może dostać pracowniczy przydział mobilizacyjny? 

Kluczem do wydawania przydziałów mobilizacyjnych są nie tylko bezpośrednie związki z armią, ale również posiadanie kompetencji, które mogą być wojsku potrzebne. Art. 521 ust. 5 określa, że pracownicze przydziały mobilizacyjne nadawane są pracownikom Ministerstwa Obrony Narodowej, a w razie potrzeby – również pracownikom „organizacji międzynarodowych, międzynarodowych struktur wojskowych lub przy siłach zbrojnych państw obcych stacjonujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.

Na tym jednak nie koniec. Art. 521 ust. 6 mówi, że „W razie potrzeby również pracownikom zatrudnionym u innych pracodawców oraz innym osobom niebędącym pracownikami mogą być nadawane w czasie pokoju pracownicze przydziały mobilizacyjne na stanowiska pracownicze, które są określone w etacie jednostki wojskowej i występują w czasie wojny.”

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Sondaż: Tak Polacy oceniają działania podjęte po pojawieniu się dronów nad Polską

„Jak ocenia Pani/Pan działania podjęte przez polską armię i siły sojusznicze po naruszeniu przest...

Karty mobilizacyjne dla osób z przydziałami mobilizacyjnymi i pracowniczymi przydziałami mobilizacyjnymi

Nadanie przydziału mobilizacyjnego lub pracowniczego przydziału mobilizacyjnego następuje w formie karty mobilizacyjnej. Karty mobilizacyjne oznaczone są trzema kolorami:

Obowiązek przyjęcia karty mobilizacyjnej. Kary za uchylanie się od służby

Osoba, której nadano przydział mobilizacyjny lub pracowniczy przydział mobilizacyjny, jest obowiązana przyjąć kartę mobilizacyjną. Posiadaczom karty z czerwonym i zielonym paskiem w przypadku mobilizacji i wojny za niestawienie się w miejscu określonym w karcie grozi kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata (za niezgłoszenie się do służby w określonym terminie i miejscu) lub czas nie krótszy niż 5 lat (dotyczy tych, którzy nie zgłoszą się w określonym miejscu i czasie „w celu trwałego uchylenia się od służby”).

Czytaj więcej

Modernizacja Sił Zbrojnych

600 mln zł na inwestycje w amunicję wciąż czeka. Kto może je pozyskać?

W Funduszu Inwestycji Kapitałowych MAP wciąż są środki na inwestycje zwiększające zdolności do pr...

Posiadaczom karty z niebieskim paskiem grozi kara ograniczenia wolności lub grzywny za:

Za te oraz inne przewinienia opisane w art. 681 ustawy o obronie ojczyzny dokonywane w celu „celu trwałego uchylenia się od obowiązku służby wojskowej albo innej formy spełniania obowiązku obrony przewidzianej w ustawie” posiadaczowi karty mobilizacyjnej z niebieskim paskiem grozi kara pozbawienia wolności do lat 2. 

Służba w wojsku na wypadek mobilizacji i w czasie wojny na podstawie powołania

Można spodziewać się, że w przypadku mobilizacji i w czasie wojny posiadacze kart mobilizacyjnych trafią do armii jako pierwsi. Oprócz tego jednak „w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny osoby uznane za zdolne do służby wojskowej mogą być w każdym czasie powołane do służby wojskowej” (art. 532 ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny).

Ustawa nie określa zasad, na jakich osoby należące do tej grupy mogą otrzymywać powołania. Wiadomo, że powołanie do służby wojskowej pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny następuje za pomocą kart powołania lub w drodze podania informacji o powołaniu do publicznej wiadomości. Zorganizowanie doręczania i doręczanie kart powołania oraz podanie informacji o powołaniu do publicznej wiadomości należy do wójtów, burmistrzów albo prezydentów miast.

Czytaj więcej

Plus Minus

Drony, polityka i chaos. Czy Polska potrafi mówić jednym głosem?

Ani postawienie na Amerykę, ani na Unię Europejską nie daje nam pełnej gwarancji bezpieczeństwa....

Grupy wyłączone z obowiązku pełnienia służby wojskowej na wypadek mobilizacji i w czasie wojny

Wyłączenie z obowiązku pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia wojny i na wypadek mobilizacji następuje z urzędu lub na wniosek. Tę kwestię reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów Ministrów z dnia 17 listopada 2022 r. w sprawie wyłączenia od obowiązku pełnienia czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.

Wyłączenie z urzędu dotyczy osób, które:

Wyłączenia z obowiązku pełnienia służby wojskowej na wypadek mobilizacji i wojny dokonywane na wniosek dotyczy osób, których powołanie groziłoby zaprzestaniem lub poważnym zakłóceniem pracy urzędu państwowego lub samorządowego albo działalności gospodarczej przedsiębiorcy niezbędnej dla zapewnienia obrony lub bezpieczeństwa państwa. W rozporządzeniu z listopada 22 r. (2022 r.?) wymienionych jest kilkadziesiąt grup, których przedstawiciele mogą być objęci wyłączeniem, są to m.in. osoby zatrudnione w: