Postępowanie w sądzie, rezerwa w księgach

Spółka musi ująć w ewidencji rezerwę na skutki sprawy wytoczonej jej przez kontrahenta, jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo, że przegra i będzie musiała zapłacić dochodzoną przez niego kwotę.

Publikacja: 09.09.2015 06:10

Foto: 123RF

Nasza spółka otrzymała od kontrahenta pozew o wypłatę odszkodowania. Czy powinniśmy utworzyć rezerwę na skutki toczącego się postępowania sądowego? Jak oszacować wartość takiej rezerwy? – pyta czytelnik.

Tworzenie rezerw jest działaniem wynikającym z zasad rachunkowości, a w szczególności z zasady ostrożności. Wynika z niej konieczność wykazywania w księgach rachunkowych uprawdopodobnionych kosztów oraz aktualizowania zobowiązań zarejestrowanych w księgach w celu wykazania ich w realnej wysokości. Z tego powodu spółki zobowiązane są do tworzenia różnego rodzaju rezerw.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 21 ustawy o rachunkowości (dalej: uor) za rezerwy uznaje się kwoty zobowiązań, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Rezerwy są zatem szczególnym rodzajem zobowiązań, odnoszą się do przyszłych niedających się uniknąć zobowiązań, które wynikają ze zdarzeń przeszłych, przy czym jest możliwe wiarygodne oszacowanie ich kwoty.

Zgodnie z art. 35d ust. 1 pkt 1 uor rezerwy tworzy się na:

- pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego;

- przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie wiążące umowy, a plany restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować wartość tych przyszłych zobowiązań.

Toczące się przeciwko spółce postępowanie sądowe jest więc wskazane w przepisach jako sytuacja, która może powodować konieczność ujęcia w księgach rezerwy na jego skutki. Ale przedtem spółka powinna przeanalizować okoliczności towarzyszące sprawie, bo to od nich będzie zależało, czy powstanie obowiązek zawiązania rezerwy.

Co podpowiada standard

Zgodnie z Krajowym Standardem Rachunkowości nr 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe" rezerwy związane ze skutkami toczącego się postępowania sądowego tworzy się wtedy, kiedy przeciwko półce wniesiono pozew, a prawdopodobieństwo wydania niekorzystnego dla spółki wyroku jest wyższe niż prawdopodobieństwo wydania wyroku korzystnego. Opinię na temat prawdopodobieństwa wyniku postępowania powinni wydać prawnicy.

Jeśli prawdopodobieństwo przegrania sprawy w sądzie zostało ocenione jako wysokie – co wiąże się z prawdopodobnym wypływem środków pieniężnych ze spółki – to utworzenie rezerwy na skutki toczącego się postępowania jest zasadne. Szacując wysokość rezerwy, należy uwzględnić kwotę roszczenia wynikającego z otrzymanego pozwu, koszty postępowania sądowego oraz ewentualne odsetki.

Zgodnie z art. 35d ust. 2 uor rezerwy odnosi się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, kosztów finansowych lub strat nadzwyczajnych – w zależności od charakteru przyszłego zobowiązania. Utworzenie rezerwy ujmuje się zatem w księgach rachunkowych zapisem:

- Wn „Pozostałe koszty operacyjne" lub „Koszty finansowe", lub „Straty nadzwyczajne"

- Ma „Rezerwy".

W przypadku powstania zobowiązania, na które została utworzona rezerwa, zobowiązanie to zmniejsza wartość rezerwy (art. 35d ust. 3 uor).

Wykorzystanie rezerwy ujmuje się w księgach rachunkowych zapisem:

- Wn „Rezerwy"

- Ma „Pozostałe rozrachunki".

Gdy rezerwa została utworzona w wyższej wysokości niż zasądzona kwota, jej niewykorzystaną nadwyżkę rozwiązuje się na dobro pozostałych przychodów operacyjnych, przychodów finansowych lub zysków nadzwyczajnych (art. 35d ust. 4 uor).

Rozwiązanie części lub całości niewykorzystanej rezerwy ujmuje się w księgach zapisem:

- Wn „Rezerwy",

- Ma „Pozostałe przychody operacyjne" lub „Przychody finansowe", lub „Zyski nadzwyczajne".

Poza rachunkiem podatkowym

Rezerw nie uważa się za koszty uzyskania przychodów, jeśli obowiązek ich utworzenia w ciężar kosztów nie wynika z innych ustaw. W ustawie o CIT zastrzeżono, że rezerwy utworzone zgodnie z ustawą o rachunkowości nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Taka kwalifikacja wynika z tego, że tworzenie rezerw w księgach rachunkowych jest wynikiem realizacji zasady ostrożności, a spółki, ujawniając ryzyko i istniejące zagrożenia, urealniają swoje wyniki finansowe. W świetle przepisów bilansowych rezerwy są tylko szacunkami i dlatego do momentu niezrealizowania się przewidywanego ryzyka nie mogą być uznawane za koszt podatkowy.

Przykład

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została pozwana przez kontrahenta o odszkodowanie w kwocie 15 000 zł za nienależycie wykonaną usługę. Zgodnie z opinią prawnika istnieje duże prawdopodobieństwo, że może przegrać sprawę w sądzie. Koszty postępowania sądowego wynoszą 1000 zł, natomiast odsetki za zwłokę w zapłacie żądanej kwoty do dnia bilansowego (31 grudnia 2014 r.) oszacowano na 300 zł.

Jednostka utworzyła rezerwę na przyszłe zobowiązanie w kwocie:

- kwota roszczenia: 15 000 zł,

- koszty postępowania sądowego: 1000 zł,

- odsetki od terminu płatności do dnia bilansowego 300 zł.

W roku 2015 r. zasądzono na rzecz kontrahenta odszkodowanie w wysokości 10 000 zł, koszty sądowe w wysokości 900 zł oraz odsetki w wysokości 300 zł. Zasądzoną kwotę spółka przelała na rachunek bankowy kontrahenta.

Ewidencja księgowa w 2014 r.

1. utworzenie rezerwy na dzień bilansowy na kwotę roszczenia i koszty postępowania sądowego 15 000 zł + 1000 zł

Wn „Pozostałe koszty operacyjne" 16 000 zł

Ma „Rezerwy" 16 000 zł

2. Utworzenie rezerwy na kwotę odsetek

Wn „Koszty finansowe" 300 zł

Ma „Rezerwy" 300 zł

Ewidencja księgowa w 2015 r.

3. Zapłata zasądzonej kwoty

Wn „Pozostałe rozrachunki" 11 200 zł

Ma „Rachunek bieżący" 11 200 zł

4. Wykorzystanie rezerwy związanej z główną kwotą roszczenia oraz kosztami sądowymi – zasądzone w kwocie niższej od utworzonej rezerwy:

a) zasądzona kwota roszczenia głównego i kosztów sądowych

Wn „Rezerwy" 10 900 zł

Ma „Pozostałe rozrachunki" 10 900 zł

b) rozliczenie rezerwy przewyższającej kwotę roszczenia głównego 5100 zł

Wn „Rezerwy" 5100 zł

Ma „Pozostałe przychody operacyjne" 5100 zł

5. Wykorzystanie rezerwy związanej z odsetkami za zwłokę – zasądzonej w kwocie równej kwocie rezerwy 300 zł

Wn „Rezerwy" 300 zł

Ma „Pozostałe rozrachunki" 300 zł

Autorka jest starszym konsultantem w departamencie audytu ECA

Nasza spółka otrzymała od kontrahenta pozew o wypłatę odszkodowania. Czy powinniśmy utworzyć rezerwę na skutki toczącego się postępowania sądowego? Jak oszacować wartość takiej rezerwy? – pyta czytelnik.

Tworzenie rezerw jest działaniem wynikającym z zasad rachunkowości, a w szczególności z zasady ostrożności. Wynika z niej konieczność wykazywania w księgach rachunkowych uprawdopodobnionych kosztów oraz aktualizowania zobowiązań zarejestrowanych w księgach w celu wykazania ich w realnej wysokości. Z tego powodu spółki zobowiązane są do tworzenia różnego rodzaju rezerw.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe