Pozew o rozwód: gdzie złożyć,jak sporządzić, jakie opłaty

Decyzję o rozwodzie zawsze podejmuje sąd, pod warunkiem, że jeden z małżonków wniesie taki pozew. Po jego otrzymaniu sąd bada czy w danej sprawie występują przesłanki pozwalające na orzeczenie rozwodu.

Trwałe ustanie więzi

Sąd może orzec rozwód jedynie wówczas, gdy między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 12 marca 2010 r. (I ACa 51/10) rozkład pożycia jest trwały, jeżeli ustały wszystkie więzi łączące małżonków (uczuciowe, fizyczne, gospodarcze), a zupełny jeżeli więzi te ustały na tyle dawno, że wedle zasad doświadczenia życiowego powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Nie ma tu znaczenia jakie były tego przyczyny.

W małżeństwie najważniejsza jest więź emocjonalna. Z tego względu sąd decydując o orzeczeniu rozwodu powinien bardzo szczególnie zbadać ustanie tej właśnie przyczyny. Do jej wystąpienia nie wystarczy sucha deklaracja małżonków, że już się nie kochają. Na ustanie tej więzi może natomiast wskazywać wrogi stosunek małżonków do siebie.

Ustanie więzi fizycznej nie może mieć charakteru przemijającego, np. spowodowanego chorobą lub dalekim wyjazdem jednego z małżonków. Z kolei brak więzi gospodarczej oznacza, że każdy z małżonków oddzielnie prowadzi swoje gospodarstwo domowe. Nie oznacza to, że w każdym przypadku małżonkowie muszą zamieszkiwać oddzielnie.

Z różnych powodów, np. braku odpowiednich środków finansowych, małżonkowie starający się o rozwód mogą zamieszkiwać razem, a nierzadko zdarza się również, że zajmują oni wspólne mieszkanie nawet już po orzeczeniu rozwodu. W takiej sytuacji ważne jest jednak, żeby każdy z małżonków samodzielnie prowadził swoje gospodarstwo, a więc np. oddzielnie robił sobie zakupy i przygotowywał posiłki.

Negatywne przesłanki

W niektórych sytuacjach, pomimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, sąd nie będzie mógł orzec rozwodu. Będzie tak, gdy w danej sprawie wystąpi jedna z negatywnych przesłanek rozwodowych. Najważniejszą z nich jest dobro wspólnych małoletnich dzieci. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 8 kwietnia 2010 r. (sygn. I ACa 83/10) przesłanka ta ma na celu ochronę dziecka przed negatywnymi skutkami rozwodu rodziców.

Dla stwierdzenia tej przesłanki konieczne jest zbadanie w postępowaniu sądowym wpływu rozkładu pożycia małżeńskiego na osobę dziecka, określenie warunków w jakich udzielenie rozwodu może wywołać bardziej ujemne skutki dla dziecka niż te, które są wynikiem zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami – rodzicami dziecka.

Rozwód niewątpliwe zagraża interesowi dziecka, bowiem z zasady w jego interesie leży, aby wychowywało się w rodzinie, w której prawidłowo realizowane są funkcje ojca i matki w tym, aby nie było rozłączone z żadnym z rodziców. Ale zdaniem sądu, chodzi tu jednak o rodzinę faktycznie funkcjonującą, a nie tylko utrzymywaną formalnie przez prawo.

Orzeczenie rozwodu nie będzie również dopuszczalne, gdy byłoby, z innych względów niż wzgląd na dobro wspólnych dzieci, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sytuacja taka może występować wówczas, gdy orzeczenie rozwodu prowadziłoby do rażącej krzywdy małżonka sprzeciwiającego się rozwodowi lub gdy przeciw temu przemawiają poważne względy społeczno-wychowawcze, które nie pozwalają na to, aby rozwód sankcjonował szczególnie naganne postępowanie małżonka domagającego się rozwodu.

Sąd oceniając czy w danej sprawie taka sytuacja występuje powinien zwracać szczególną uwagę na takie okoliczności jak czas trwania małżeństwa, sytuację obojga małżonków, ich wiek, stan zdrowia, zdolność do zaspokojenia ich potrzeb osobistych itp. W praktyce sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego wystąpi np. wówczas, gdy jeden z małżonków po latach małżeństwa zostanie dotknięty bardzo ciężką chorobą, a drugi w tej sytuacji zażąda rozwodu.

Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 5 października 2004 r. (I ACa 683/04) nie godzi w zasady współżycia społecznego orzeczenie rozwodu dlatego, że strony są osobami w podeszłym wieku. Żądając rozwodu, powód nie krzywdzi pozwanej, a czyni jedynie uprawnienie z prawa wniesienia sprawy rozwodowej.

Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego. Za winnego rozkładu pożycia należy uznać tego z małżonków, który narusza obowiązki wynikające z małżeństwa. Chodzi tu jednak nie tylko o obowiązki względem drugiego małżonka, jak np. udzielanie mu pomocy i wierność, ale także względem dzieci i innych osób bliskich drugiemu małżonkowi.

Najczęściej występujące przejawy winy, to zdrada małżeńska, opuszczenie małżonka, lekkomyślny i hulaszczy tryb życia, brak dbałości o rodzinę czy codzienna dokuczliwość utrudniająca w sposób istotny wzajemne współżycie. Od zasady tej są jednak dwa wyjątki. Zgodnie z nimi rozwód może nastąpić także na żądanie małżonka wyłącznie winnego, jeżeli drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód, albo gdy jego odmowa udzielenia takiej zgody jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Odmowa nie zawsze zasadna

Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 16 czerwca 1999 r. (I ACa 290/99) odmowa małżonka zgody na rozwód ze względów religijnych nie może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.

Za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego może być uznana odmowa zgody na rozwód spowodowana przekonaniem, że rozwód byłby niezasłużoną nagrodą dla osoby, która go żąda, w warunkach wieloletniej faktycznej separacji (wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 1999 r., II CKN 606/98).

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 10 maja 2000 r. (III CKN 1032/99) ocena skuteczności odmowy zgody na rozwód powinna być dokonywana przede wszystkim w kontekście przyczyn rozkładu oraz z uwzględnieniem okoliczności i zdarzeń, jakie powstały w czasie braku pożycia małżonków, a więc np. związków pozamałżeńskich oraz dzieci w nich urodzonych, jak też społecznej celowości legalizacji tych związków.

Dokonując oceny wystąpienia tej przesłanki sąd powinien również badać zachowanie się obojga małżonków już po rozkładzie pożycia, a przed całkowitym rozpadem małżeństwa. Jak bowiem słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 21 marca 2003 r. (II CKN 1270/ 00), jeżeli małżonek, który nie wyraża zgody na rozwód i któremu nie można przypisać winy rozkładu pożycia, po wystąpieniu rozkładu zachowuje się w stosunku do drugiego małżonka w sposób niewłaściwy i naganny, to jego odmowa może być oceniona jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Jak sporządzić pismo procesowe

Małżonek, który nie chce dłużej pozostawać w związku małżeńskim i jest przeświadczony o tym, iż między nim, a jego życiowym partnerem nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia, może skierować do sądu pozew rozwodowy. Musi on przede wszystkim zawierać podstawowe dane dotyczące obojga małżonków. W jego treści należy więc wskazać: imię, nazwisko i dokładny adres powoda, czyli tego, który domaga się orzeczenia rozwodu, a także imię, nazwisko i dokładny adres pozwanego, czyli drugiego z małżonków.

Powód powinien również sprecyzować swoje żądanie, tj. wskazać czego domaga się od sądu. W tym celu powinien określić, czy wnosi: o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie, o orzeczenie rozwodu z winy pozwanego lub powoda czy też o orzeczenie rozwodu z winy obojga małżonków.

Jeśli para posiada wspólne małoletnie dzieci, powód powinien w pozwie wskazać, jakiego rozstrzygnięcia domaga się w kwestii uregulowania władzy rodzicielskiej. W szczególności powinien określić, z którym z małżonków dzieci będą mieszkały. Może on również wskazać, jakiej wysokości alimentów domaga się na rzecz każdego z dzieci, lub jaką kwotę sam zobowiązuje się płacić z tego tytułu.

W pozwie rozwodowym można również zawrzeć żądanie dotyczące podziału majątku wspólnego, sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania i eksmisji jednego z małżonków ze wspólnego mieszkania.

Ważnym elementem pozwu rozwodowego jest jego uzasadnienie. Należy w nim opisać przyczyny wystąpienia z żądaniem rozwiązania związku małżeńskiego. W treści pozwu powód powinien również zgłosić wnioski dowodowe, tj. wskazać dowody na poparcie przywołanych w uzasadnieniu okoliczności, np. imiona i nazwiska, adresy świadków oraz okoliczności, jakich mają dotyczyć ich zeznania.

Pozew musi zostać podpisany przez małżonka, który z nim występuje. Powinien być on czytelny i nie budzić wątpliwości, co do tego, kto go złożył. W przypadku braku podpisu powód musi się liczyć z tym, że zostanie wezwany do uzupełnienia tego braku formalnego pod rygorem zwrotu pozwu.

Do każdego pozwu rozwodowego należy dołączyć odpis aktu małżeństwa, odpisy aktów urodzenia małoletnich dzieci oraz zaświadczenie o uzyskiwanych dochodach.

Trzeba wnieść opłatę

Pozew rozwodowy należy złożyć w dwóch egzemplarzach w sądzie okręgowym, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania. Jest to jednak sąd właściwy jedynie wówczas, gdy chociaż jedno z małżonków w okręgu tym ma jeszcze miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.

W przeciwnym wypadku pozew należy złożyć w sądzie okręgowym, w okręgu którego mieszka obecnie pozwany. Jeżeli małżonek nie zna miejsca zamieszkania swojego partnera, to pozew powinien złożyć w sądzie okręgowym, w którego okręgu sam zamieszkuje.

Małżonek składający pozew rozwodowy musi się liczyć z koniecznością uiszczenia opłaty stałej od pozwu w kwocie 600 zł. Jeśli nie stać go na pokrycie kosztów procesu, może wraz z pozwem złożyć w sądzie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

Jakie rozstrzygnięcie

Jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji. Dopuszczalne jest to na każdym etapie postępowania.

Wydając wyrok sąd orzeka czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie.

W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi i o kontaktach rodziców z dziećmi. Decyduje również o tym, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci.

Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie go nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może powrócić do niego. W tym celu powinien on złożyć oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Ma na to czas w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu.