Kodeks rodzinny i opiekuńczy (art. 109) oraz art. 579² kodeksu postępowania cywilnego nie wskazują wprost, czy sąd orzekający o umieszczeniu dziecka w jednej z rodzinnych form pieczy zastępczej powinien wyznaczyć konkretną rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka czy też może przenieść swoje uprawnienia na rzecz jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.
Przepisy te stanowią, że jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy może wydać odpowiednie zarządzenia, w szczególności o umieszczeniu małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Ustanowienie pieczy może nastąpić w wyniku zawieszenia władzy rodzicielskiej lub jej pozbawienia. Dochodzi do tego na podstawie orzeczenia sądu. Brakuje jednak jednoznacznego wskazania, jak sąd ma sformułować orzeczenie o poddaniu dziecka pieczy zastępczej.
Tymczasem z informacji, które dostaje rzecznik praw dziecka, wynika, że praktyka sądów jest różna. Jedne wyznaczają w orzeczeniu konkretną rodzinę lub rodzinny dom dziecka. Inne wskazują placówkę pomocy społecznej. W jednej ze spraw Sąd Rodzinny w Gorzowie Wielkopolskim napisał, że małoletnich umieszcza się w rodzinie lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, którą wskaże Gorzowskie Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej.
W piśmiennictwie dominuje podgląd, że to sąd decyduje o doborze konkretnej rodziny. Przemawia za tym wspomniany art. 579² k.p.c. Mówi on, że przed umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka sąd zasięga określonych opinii.
– Byłoby to zbędne, gdyby sąd nie decydował o umieszczeniu dziecka w konkretnej rodzinie. Orzekając więc o umieszczeniu dziecka w jednej z form pieczy zastępczej, sąd powinien wyznaczyć rodzinę czy rodzinny dom dziecka. Nie może przekazać tej decyzji jednostce organizacyjnej pomocy społecznej – wskazuje w uzasadnieniu pytania Marek Michalak, rzecznik praw dziecka.
