Sztywną wysokość grzywien oceni Trybunał Konstytucyjny

W najbliższy wtorek Trybunał Konstytucyjny zbada zgodność z ustawą zasadniczą rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów regulującego wysokość grzywien za wykroczenia.

Chodzi dokładnie o rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń. Załącznik do rozporządzenia zawiera łącznie 377 pozycji obejmujących wykroczenia, które zostały pogrupowane w trzech tabelach.

Dotyczą one bardzo różnych wykroczeń, m.in. zakłócania ciszy nocnej (200 zł), spożywania alkoholu w miejscach zabronionych (100 zł), przebiegania przez jezdnię (50 zł) czy też nieuprzątnięcia błota z chodników położonych wzdłuż nieruchomości (100 zł).

Jak podkreśla Prokurator Generalny, fundamentalnymi zasadami prawa karnego, w tym prawa wykroczeń, są: zasada indywidualizacji kar i środków karnych, zasada sprawiedliwego wymiary kary oznaczająca przede wszystkim współmierność kary do stopnia społecznej szkodliwości czynu oraz dyrektywa prewencji szczególnej. Ta ostatnia nakazuje branie pod uwagę celów zapobiegawczych i wychowawczych, które kara ma osiągać w stosunku do ukaranego. Kara może być wymierzona przez sąd lub (w sprawach o wykroczenia) organ wymierzający karę według uznania sądu lub organu, ale jedynie w granicach przewidzianych przez ustawę.

We wniosku do Trybunału Konstytucyjnego Prokurator Generalny przypomniał, iż system sankcji za wykroczenie nie tylko musi być określony w stosownych aktach rangi ustawy, ale i powinien umożliwić organowi wymierzającemu karę za wykroczenie uwzględnienie – a w rezultacie również odzwierciedlenie w wydanym orzeczeniu – wskazanych w ustawie okoliczności mających wpływ na wymiar tej kary. W związku z tym zdaniem Prokuratora Generalnego, bezwzględne (sztywne) określenie wysokości kary grożącej za konkretne wykroczenie (i to w rozporządzeniu) należy uznać za niedopuszczalne. Godzi ono bowiem w fundamentalne zasady polskiego prawa karnego, w tym prawa wykroczeń.

- Taka regulacja prowadzi do sytuacji, że wymierzenie kary przez uprawniony organ staje się fikcją, bo identyczną karę każdemu ze sprawców określonego wykroczenia wymierza de facto wydający rozporządzenie organ władzy wykonawczej (w tym przypadku – Prezes Rady Ministrów), który nie jest przecież organem uprawnionym do prowadzenia postępowania w sprawach o wykroczenia – podnosi Prokurator Generalny, który dodaje, iż rola organu orzekającego ogranicza się natomiast jedynie do ustalenia, czy wykroczenie zostało popełnione oraz powtórzenia rozstrzygnięcia organu władzy wykonawczej w przedmiocie kary.

Prokurator Generalny wskazał, że spośród 377 wykroczeń, w załączniku do rozporządzenia określono sztywno sankcje grożące za 318. Ponadto sankcje zróżnicowane zostały wyłącznie w oparciu o kryteria przedmiotowe przy pominięciu innych okoliczności, mających mieć wpływ – w myśl ustawy – na karę. W opinii Prokuratora takie ograniczenie w rozporządzeniu ustawowych okoliczności jest niedopuszczalne.

Sygn. akt U 4/13

Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:

1) przepisów Załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń:

a) Tabeli A - z art. 33 w związku z art. 34, art. 51 § 1 i § 2, art. 64 § 1, art. 65 § 1 i § 2, art. 67 § 1, art. 77, art. 78, art. 81, art. 82 § 1 - 5, art. 117, art. 140, art. 141 oraz art. 145 ustawy z 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń, w związku z art. 10 ust. 2 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w związku z art. 178, art. 179 pkt 2, art. 181, art. 183, art. 184 ust. 3, art. 187 oraz art. 188 ustawy z 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze, w związku z art. 431 ust. 1 oraz art. 45 pkt 2 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w związku z art. 13 ust. 1 ustawy z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, jak również w związku z art. 96 § 1, a także z art. 95 § 6 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,

b) Tabeli B - z art. 33 w związku z art. 34, art. 84, art. 85 § 1, art. 86 § 1 i § 2, art. 88, art. 90, art. 91, art. 92 § 1, art. 92a, art. 94 § 1, art. 95, art. 96 § 1 pkt 2 oraz pkt 4 i pkt 5, art. 97, art. 100 pkt 2 i pkt 4, art. 101 i art. 102 kodeksu wykroczeń oraz w związku z art. 96 § 1, a także z art. 95 § 6 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia,