Stanowisko HFPC w sprawie tzw. ustawy o "bestiach"

Ustawa o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób weszła w życie w styczniu 2014 r. Było to spowodowane przede wszystkim faktem, że niedługo później osoby skazane na karę śmierci w okresie PRL, którym następnie zmieniono wyrok na 25 lat pozbawienia wolności, kończyły odbywanie kary.

Ustawa przewiduje możliwość umieszczenia w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym więźniów, po odbyciu przez nich kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym, u których stwierdzono np. zaburzenie osobowości, które może skutkować popełnieniem poważnych przestępstw przeciwko życiu lub wolności seksualnej.

HFPC od początku prac nad ustawą wskazywała, że przepisy mogą stanowić próbę obejścia zakazu podwójnego karania za ten sam czyn oraz naruszenie zakazu stosowania prawa wstecz. Nieprecyzyjne określenie warunków kierowania byłych skazanych do ośrodka w Gostyninie może natomiast stać się narzędziem do korygowania przez urzędników wyroków sądów.

Podsumowanie działań HFPC w tej sprawie:

Marzec 2013 r.

HFPC skierowała do Ministerstwa Sprawiedliwości opinię projektu. Zdaniem Fundacji głównym mankamentem projektu jest uznanie, że podstawą umieszczenia w ośrodku terapii osobowości będą m.in. „zaburzenie osobowości" lub „zaburzenie preferencji seksualnych", które nie stanowią chorób psychicznych.

Maj 2013 r.

Komitet Helsiński w Polsce i HFPC wydali oświadczenie, w którym alarmują, że projekt ustawy o postępowaniu wobec osób zaburzonych psychicznie stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych może naruszać standardy ochrony praw człowieka.

Czerwiec 2013 r.

HFPC przygotowała drugą opinię projektu, w której zwróciła m.in. uwagę na szerszy niż pierwotnie zakładano krąg osób, w stosunku do których ustawa będzie mogła być zastosowana. Ministerstwo Sprawiedliwości wskazywało dotychczas, że projektowana regulacja jest niezbędna przede wszystkim w stosunku do osób, którym ustawa z 1989 r. o amnestii zamieniła karę śmierci na karę 25 lat pozbawienia wolności.

Projekt wprowadza kategorię „osób stwarzających zagrożenie", tj. osób skazanych na karę pozbawienia wolności za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy, u których w trakcie odbywania kary stwierdzono zaburzenia psychiczne, które powodują wysokie prawdopodobieństwo ponownego popełnienia przez nie poważnych przestępstw przeciwko życiu czy wolności seksualnej. HFPC podkreśliła, że projekt powinien w większym stopniu umożliwiać stosowanie środków wolnościowych (np. dozór elektroniczny, odpowiednik warunkowego zwolnienia z Ośrodka lub obowiązek poddania się terapii na wolności).

Lipiec – listopad 2013 r.

Parlament pracuje nad projektem ustawy.

Listopad 2013 r.

HFPC apelowała do Prezydenta o skierowanie ustawy, jeszcze przed jej podpisaniem, do Trybunału Konstytucyjnego. Główne zarzuty kierowane pod adresem ustawy dotyczyły naruszenia zakazu stosowania prawa wstecz oraz tego, że przymusowa bezterminowa izolacja Ośrodku w Gostyninie zbyt mocno ingeruje w wolność osobistą.

We wniosku wskazano też, że negatywną ocenę ustawy przedstawili także Krajowa Rada Sądownictwa, Prokurator Generalny, środowisko lekarzy psychiatrów, jak również eksperci Biura Analiz Sejmowych oraz Komisja Praw Człowieka przy NRA.

Styczeń – luty 2014 r.

HFPC zwróciła się do Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Prokuratora Generalnego z prośbą o rozważenie skierowania do Trybunału Konstytucyjnego ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Ponadto skierowano też pismo do Krajowego Mechanizmu Prewencji działającego przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, w którym apelowano o przeprowadzenie kontroli w Ośrodku Zapobiegania Zaburzeniom Dyssocjalnym w Gostyninie.