Co dalej po uchwale Sądu Najwyższego w sprawie ważności wyborów? Sprawa jest prawnie zamknięta

Sprawa ważności wyborów jest zamknięta. Nie ma już narzędzi prawnych do zablokowania zaprzysiężenia Karola Nawrockiego na prezydenta – uważają eksperci. Marszałek Sejmu nie ma zatem innego wyjścia, musi zwołać Zgromadzenie Narodowe.

Publikacja: 03.07.2025 04:45

Co dalej po uchwale Sądu Najwyższego w sprawie ważności wyborów? Sprawa jest prawnie zamknięta

Foto: PAP/Marcin Obara

Mateusz Mikowski

Sąd Najwyższy (...) stwierdza ważność wyboru Karola Tadeusza Nawrockiego na prezydenta RP – to kluczowa część uchwały, którą we wtorek wieczorem podjęła Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN. Dla nielicznych takie rozstrzygnięcie jest zaskoczeniem. Co jednak ważne, orzeczenie to zamyka wyjątkowo burzliwą procedurę rozstrzygania dziesiątek tysięcy protestów wyborczych i otwiera drogę marszałkowi Sejmu do zaprzysiężenia nowego prezydenta.

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Sąd Najwyższy zdecydował. Zwycięstwo Karola Nawrockiego w wyborach zatwierdzone

Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego stwierdziła ważność wyborów prez...

Kiedy zaprzysiężenie Karola Nawrockiego? Hołownia: na 6 sierpnia zwołam Zgromadzenie Narodowe

Jak do tego dochodzi? Odpowiedzi udziela konstytucja w art. 130. Zgodnie z nim prezydent obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego, czyli obradujących wspólnie Sejmu i Senatu. „Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem" – to treść przysięgi składanej przez nowego prezydenta, która może być uzupełniona o stwierdzenie „Tak mi dopomóż Bóg".

Zanim jednak to nastąpi, marszałek Sejmu musi zwołać Zgromadzenie Narodowe. Kodeks wyborczy określa ściśle, kiedy ma to nastąpić. Do przysięgi prezydenckiej, a tym samym obrad Zgromadzenia Narodowego dochodzi w ostatnim dniu urzędowania ustępującego prezydenta. W tym wypadku chodzi o datę 6 sierpnia, to bowiem ostatni dzień kadencji Andrzeja Dudy.

Marszałek Szymon Hołownia jeszcze we wtorek wieczorem, krótko po wydaniu uchwały SN zapowiedział, co zrobi. – Są wątpliwości co do statusu Izby Kontroli Nadzwyczajnej SN. Nie ma wątpliwości, kogo wybrali Polacy. Dlatego na 6 sierpnia zwołam Zgromadzenie Narodowe i odbiorę przysięgę prezydencką od Karola Nawrockiego – zadeklarował Hołownia. Zrobił to mimo głosów poddających w wątpliwość legalność orzeczenia w sprawie ważności wyborów. A takie formułowali niektórzy politycy i prawnicy, w tym doświadczeni sędziowie SN, wskazując m.in., że Izba Kontroli Nadzwyczajnej nie jest sądem, a jej uchwała nie jest uchwałą Sądu Najwyższego i w konsekwencji marszałek nie ma obowiązku zwoływania Zgromadzenia Narodowego.

Wątpliwość wyraził też minister sprawiedliwości Adam Bodnar, zapowiadając, że wyśle do Hołowni list, w którym wykaże wszystkie nieprawidłowości proceduralne. Powtórzył przy tym, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej nie powinna orzekać w tej sprawie. Co istotne, zapowiedź tę sformułował krótko po tym, jak jako prokurator generalny uczestniczył w posiedzeniu tej Izby i zajmował przed nią formalne stanowisko.

Uchwała Izby Kontroli Nadzwyczajnej podważana. Tylko stwierdzenie nieważności wyborów prezydenckich może doprowadzić do ich powtórzenia

Czy zasadna jest jednak argumentacja oparta na twierdzeniu, że kwestionowana przez europejskie trybunały Izba Kontroli Nadzwyczajnej nie jest sądem, a o ważności wyborów prezydenckich zgodnie z art. 129 par. 1 konstytucji rozstrzygać musi Sąd Najwyższy? I czy takie twierdzenia mogą być podstawą dla marszałka Sejmu do odmówienia zaprzysiężenia nowego prezydenta?

Dr Mateusz Radajewski wskazuje, że konstytucja oraz kodeks wyborczy przesądzają, że uchwała o stwierdzeniu ważności wyborów ma charakter deklaratoryjny i potwierdza jedynie istniejący już wcześniej stan rzeczy.

– Wyłącznie uchwała SN stwierdzająca nieważność wyborów wywołuje dodatkowe skutki prawne, takie jak konieczność powtórzenia procedur wyborczych. Jeśli więc nawet przyjmiemy, że w obecnym stanie prawnym Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych nie może skutecznie orzec o ważności wyborów – co w świetle orzecznictwa trybunałów europejskich nie jest zresztą takie oczywiste – to brak uchwały właściwego składu SN nie skutkuje nieważnością wyborów ani zawieszeniem procesu wyborczego – stwierdza Radajewski.

I dodaje, że w świetle prawa Karol Nawrocki, do czasu ewentualnego stwierdzenia przez SN nieważności wyborów, posiada status osoby wybranej na urząd prezydenta, a obowiązkiem wszystkich osób za to odpowiedzialnych jest umożliwienie objęcia mu tego urzędu w przewidzianym przez prawo terminie.

Czytaj więcej

Prezydent elekt Karol Nawrocki (C) na posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa Narodowego w Pałacu Prezydenc

Prawo dla Ciebie

Karol Nawrocki prezydentem nawet bez uchwały SN? Eksperci przecinają spekulacje

Karol Nawrocki może objąć urząd prezydenta nawet bez uchwały Sądu Najwyższego stwierdzającej ważn...

Ważność wyborów prezydenckich. Zablokowanie objęcia urzędu przez Karola Nawrockiego prawnie niemożliwe

Przed zaprzysiężeniem prezydenta uchwała SN powinna zostać, co do zasady, opublikowana w Dzienniku Ustaw. A za to odpowiedzialne jest Rządowe Centrum Legislacji, w związku z czym już pojawiły się głosy wzywające tę instytucję do niepublikowania orzeczenia Izby Kontroli Nadzwyczajnej. Praktyka taka stosowana jest w przypadku orzeczeń TK, które nie są publikowane przez ten organ od miesięcy.

Prof. Jacek Zaleśny z UW wyjaśnia, że brak publikacji uchwały SN w Dzienniku Ustaw nie będzie przeszkodą w objęciu urzędu przez nowego prezydenta. – Samo ogłoszenie uchwały ma jedynie walor informacyjny, który nie wpływa na cechy, moc prawnie wiążącą i obowiązywanie tego orzeczenia – mówi konstytucjonalista.

Ekspert nie zgodził się też z formułowanymi przez niektórych komentatorów poglądami, że działania prokuratury, która bada nieprawidłowości przy przebiegu wyborów, mogą prowadzić do zablokowania zaprzysiężenia nowego prezydenta. Twierdzenia te mają związek z informacjami prokuratury o podjęciu licznych postępowań dotyczących przestępstw przeciwko wyborom. Prof. Zaleśny podkreśla, że nawet gdyby w rezultacie tych postępowań za kilka lat sąd orzekł prawomocnie, iż do przestępstwa doszło, to konsekwencje takiego wyroku dotyczyłyby jedynie sprawców przestępstwa i w żadnym stopniu nie wpłynęłyby na ważność wyborów.

Konstytucjonalista przyznaje przy tym, że żaden organ władzy publicznej nie ma kompetencji umożliwiającej zablokowanie zaprzysiężenia nowego prezydenta. – Nie ma możliwości, aby nie doszło do złożenia przysięgi przez Karola Nawrockiego przed Zgromadzeniem Narodowym – konkluduje prof. Zaleśny.